Partikül Filtresi Temizliği - Partikül Filtresi Nasıl Temizlenir?

(Partikül filtresi ve partikül filtresi temizleme spreyi)

Dizel Partikül Filtresi Temizleme (Partikül Filtresi Dolmuşsa Ne Yapılmalı?)

Partikül filtresinde biriken partiküller belirli bir eşik değeri aştığında, yakılarak temizlenmesi gerekir. Partikül filtresi kurum ile dolmuşsa, uyarı lambası ya da " partikül filtresi dolu süremeye devam ediniz"  gibi uyarı mesajları gelecektir.

Partikül filtresi temizliği 3 şekilde meydana gelir.

a) Dizel Partikül Filtresinin Kendiliğinden Temizlenmesi:Aracı uzun yolda yüksek devirde kullandığınızda, egzoz gazı sıcaklığı artacağından, filtredeki partiküller kendiliğinden yanarak temizlenecektir. Bunu sürücü fark etmez, özel bir şey yapmaya gerek yoktur.

b) Yolda Motor Kontrol Ünitesinin (ECU) Dizel Partikül Filtresi Temizleme İşlemi:Filtre dolduğunda, ECU özel bir operasyonla enjeksiyonu değiştirerek partikül filtresini temizler

.

c) Araç Servise Getirilerek Filtrenin Temizlenmesi:Bilgisayarla yapılan temizleme işlemi.

Bu üç temizleme işleminin detaylı anlatımı aşağıdadır.

Öncelikle (Bkz: Dizel Partikül Filtresi Nedir?)

(Bkz: Dizel Partikül Filtresi Arızası ve Partikül Filtresi Uyarı Lambası)

(Partikül Filtresi Uyarı-İkaz Lambası)

a) Dizel Partikül Filtresinin Kendiliğinden Temizlenmesi.

Dizel araçlar yüksek motor devirlerinde, yüksek motor yükünde veya uzun yol sürüşlerinde (otobanda kullanım gibi) kullanıldığında, egzoz gazlarının sıcaklığı sayesinde partikül filtresindeki partiküller kendiliğinden yanarlar ve böylece filtre temizlenmiş olur. Burada dikkat edilmesi gereken nokta yüksek hız değil, yüksek motor devrinde araç kullanılmalıdır, yani 3000 devirin üzerinde, düşük viteste 3.-4. Vites ve yaklaşık 50 km/h hızla araç kullanılmalıdır. Yüksek hızlara çıkılırsa temizleme işlemi yapılmaz.

(Partikül Filtresi Kurumla Dolmuş)

Motor yükünün artmasıyla egzoz gazı sıcaklığı 350 santigrat dereceyi geçtiğinde, karbon (C) parçacıklarından  oluşan partiküller ile, egzoz gazında bulunan NO2 (azot dioksit) arasında bir yanma reaksiyonu gerçekleşir. Partiküllerin yanmasıyla tıkanan-dolan partikül filtresi temizlenmiş olur.

Eğer DPF (dizel partikül filtresi) arıza lambası (motor arıza lambası) yanmışsa, yüksek devirli uzun yol kullanımıyla (yaklaşık yarım saat), filtre temizlenecek ve arıza lambası sönecektir.

Bu sırada ard enjeksiyon yapılmaz, buna gerek yoktur.

Yolda giderken partikül filtresinin kendini temizleyebilmesi, 250-350 derecelik sıcaklıktan sonra başlar, yaklaşık 600 derecelik sıcaklık ideal temizleme sıcaklığıdır. Aşırı egzoz gazı sıcaklığı 800-1000 ^oC , partikül filtresine zarar verir, özelliğin bozulmasına sebep olur.

Yeni nesil bazı dizel araçlarda yolda giderken partikül filtresi temizleme işlemi yapılırken, gösterge panelinde yeşil renkli partikül filtresi ikaz ışığı yanar, işlem bittiğinde söner.

(Partiküllerin yakılarak temizlenmesi)

Eğer dizel partikül filtresi tıkanmış-dolmuşken, aracı genelde şehir içi – düşük – kısa mesafe şeklinde kullanıyorsanız, ekranda ikaz yazısı (partikül filtresi dolu sürmeye devam edin) veya sarı ikaz lambası yanarak, sizi uzun yol – yüksek motor devri yapmanız için uyarır, böylece araç partiküllerin yakılarak temizlenmesi işlemine başlayabilir. 

Eğer araç uzun yol yüksek motor devri sürüşüne geçirilmezse, yani partikül filtresi temizleme (rejenerasyon) işlemine uygun sürüş yapılmazsa, filtredeki doluluk artar ve, gösterge panelinde tekrar uyarı yazıları ve ikaz lambası yanar, bu defa partikül filtresi ikaz lambası sürekli yanıp söner. Motor gücü, motor kontrol ünitesi tarafından düşürülür.

Eğer sürüş anında – yolda partikül filtresi temizleme işlemine uygun sürüş yapılmamaya devam edilirse, gösterge panelindeki partikül filtresi ikaz lambası kırmızı renkte yanar (bazı araçlarda STOP ışığı da yanabilir), motor gücü düşürülür, bu durumda aracın en yakı servise götürülmesi gerekir. Burada bilgisayarlı partikül filtresi temizleme prosedürü uygulanır.

Kamyon ve Tırlarda Dizel Partikül Filtresi Arıza İkaz Lambası ve Partikül Filtresinin Temizlenmesi

Bazı dizel kamyonlarda, sarı renkli partikül filtresi ilk kez yandığında (veya uyarı yazısı çıktığında), iki şey yapılabilir:

*Uzun yola çıkıp (yüksek motor devriyle) sürüş yapılmalıdır.

*Bazı dizel kamyonlarda partikül temizleme işlemi için bir buton bulunur, sürücü manuel olarak bu işlemi başlatabilir, bu işlem için kamyon DURUR HALDEYKEN, bu butona basılarak, sistemin otomatik olarak partikül filtresi temizleme prosedürünü uygulaması sağlanır, bu işlem yaklaşık 1 saat sürer. İşlem bittiğinde ikaz ışığı sönecek, motor devri kendiliğinden rölanti devrine düşecektir. Burada üreticinin talimatlarına uyulmalıdır.

b) Yolda Motor Kontrol Ünitesinin (ECU) Dizel Partikül Filtresi Temizleme İşlemi

Düşük motor yüklerinde aracın kullanılmasında ise, örneğin şehir içi kısa yolculuklar sırasında; motorun egzoz gazı sıcaklığı yeterince yükselmez (yaklaşık 200-250 derece olur) ve partikülleri yakacak seviyeye ulaşamaz.

Bu durumda motor kontrol ünitesi (ECU), en son kaç kilometre önce partikül filtresi temizleme-yenileme yapıldığına, partikül filtresinin o anki doluluk miktarına ve sürüş biçimine (şehir içi kısa yol – uzun yol otoban) bakarak, partikül filtresinin temizlenmesi için bir operasyon yürütür.

Motor kontrol ünitesi, enjeksiyon sistemini partikül filtresinin yenileme moduna göre yeniden düzenler. ECU, ön enjeksiyonu ve ana enjeksiyonu geciktirir (rötar verir) ve ekstra bir 3. ard enjeksiyon daha yapar. Ard enjeksiyon, piston iş zamanında üst ölü noktadan (ÜÖN), alt ölü noktaya (AÖN) hareket ederken az bir miktar mazotun püskürtülmesiyle gerçekleştirir.

Bu temizleme-yenileme modu sırasında, yanma sıcaklığını düşüren EGR sistemi devre dışı bırakılır.

(Partikül Filtresinin Temizlenmesi: Kurumlar yakılıyor)

Ana enjeksiyonun geciktirilmesi ve ard enjeksiyon yapılması sayesinde, mazot tamamen yanmaz ve egzoz gazında fazla miktarda yanmamış hidrokarbon (HC) oluşur, bu yanmamış hidrokarbonlar oksidasyon katalizöründe reaksiyona girerek yanarlar ve çok yüksek sıcaklıklar meydana gelir. Yaklaşık 600 santigrat dereceye yükselen egzoz gazı sıcaklığıyla ve egzoz gazındaki oksijenle yanma reaksiyonuna giren karbon partiküller yanar. Filtre böylece temizlenir.

Eğer dizel araç sürekli olarak kısa mesafelerde kullanılırsa, örneğin kısa mesafe evden işe kullanım gibi, bu işlemin yapılması da mümkün olmaz, işlem için yeterli süre verilmemiş olur, bu durumda partikül filtresi dolmaya devam edecektir. Yapılması gereken işlem aracı servise götürüp, temizletme işlemi yapılmasıdır.

Motor kontrol ünitesi, yenileme-temizleme modunu yürütürken çeşitli sensörlerden veriler alır.

*Oksidasyon katalizörü çıkışında-partikül filtresi girişinde bulunan egzoz gazı sıcaklık sensörü, partikül filtresine giren egzoz gazlarının sıcaklığını ölçer, böylece yenileme işlemi için yeterli sıcaklığa ulaşılıp ulaşılmadığı belirlenmiş olur.

*Dizel partikül filtresinin çıkında da bir egzoz gazı sıcaklık sensörü bulunur. Bu sensörden gelen sıcaklık bilgisi, partikül filtresindeki yanma olayının ve yanma sonucu yükselen sıcaklığın izlenmesini sağlar. Yenileme işleminin süresi de kontrol edilmiş olur.

Örneğin; partikül filtresi temizleme-yakma işlemi sırasında, oksidasyon katalizörü çıkış sıcaklığı 500 ^oC iken, (bu sıcaklık partikül filtresine giren egzoz gazının sıcaklığıdır aynı zamanda), partikül filtresindeki yanmayla, partikül filtresi çıkışındaki egzoz gazı          sıcaklığı 700 ^oC olur. Bu şu demektir, partikül filtresinde yanma meydana geliyor, o yüzden egzoz gazı sıcaklığı arttı. Eğer giriş ve çıkış sıcaklığı eşitlenmişse, artık partikül filtresinde yanacak partikül kalmamış demektir, bu durumda ECU bunu algılar ve temizleme operasyonunu sonlandırır.

*Emme manifoldunun çıkışında, turbo şarjın türbin tarafındaki egzoz gazı girişinde de bir egzoz gazı sıcaklık sensörü bulunur. Bu sensörden gelen sıcaklık bilgisiyle, egzoz gazının aşırı ısınması ve bunun sonucu turbo şarja zarar vermesi engellenmiş olur.

Bu işlemler sırasında ECU, araçtaki elektrikli alıcıları, örneğin arka cam ısıtma ve radyatör fanı gibi, otomatik olarak çalıştırarak motor yükünü arttırabilir (egzoz sıcaklığı artması için).

Yeni nesil bazı dizel araçlarda yolda giderken partikül filtresi temizleme işlemi yapılırken, gösterge panelinde yeşil renkli partikül filtresi ikaz ışığı yanar, işlem bittiğinde söner.

Bir yanma zamanında 2’den fazla enjeksiyonu, örneğin bu filtre temizleme işleme sırasında 3. bir ard enjeksiyon yapılıyordu, piezo enjektörler yapabilir. Selenoid valfli dizel enjektörler bir yanma zamanında 2 kez enjeksiyon yapabilir. Bu durumda, selenoid valfli enjeksiyona sahip dizel partikül filtreli bir dizel motorda, partikül filtresi temizleme işlemi yapılabilmesi için, egzoz hattına çok az miktarda mazot püskürtmek için 5. bir yakıt enjektörü konur. Partikül filtresi temizleme işlemi sırasında gövdeden hemen önce egzoz borusuna bu enjektörden mazot  püskürtülerek, partikül filtresinde yanma ve sıcaklık artışı sağlanır. ECU, sadece bu işlem sırasında bu enjektörü çalıştırır.

Egzoz borusuna mazot püskürtülerek, partikül filtresi temizleme işlemi bazı kamyonlarda da kullanılır. Püskürtülen mazot, oksidasyon katalizöründe yanarak sıcaklık 600 dereceye çıkar ve hemen ardındaki partikül filtresindeki kurumlar yakılır.

c) Araç Servise Getirilerek Filtrenin Temizlenmesi

Partikül filtresi arıza lambası yanması sebebiyle veya partikül filtresinin dolması-tıkanması sebebiyle araç servise getirildiğinde, bilgisayarlı olarak diyagnostik cihazıyla bir temizleme işlemi gerçekleştirilir. Bu işlem yaklaşık yarım saat sürer. 

Bazı firmalar bu işlem sonunda motor yağının değiştirilmesini önerir. Bilgisayar kontrolünde motor devri yükseltilerek yüksek devirde çalıştırılması sağlanır, egzoz hattı bu süreçte çok sıcaktır dikkat ediniz.

Bazı servislerde temizleme işlemi için dizel partikül temizleyici sprey de kullanılır. Sıcaklık sensörü çıkarılıp buradan sprey püskürtülür, yarım saat beklenir ve daha sonra bilgisayarla temizleme işlemi yapılır.

Partikül Filtresi Ne Zaman Değiştirilir?

Marka ve modele göre değişmekle birlikte yaklaşık 150 – 200 bin kilometrede  bir dizel partikül filtresi değiştirilir. (Araç kataloğuna bakınız).

Aşağıda yaklaşık 100.000 kilometre kullanılmış yeni nesil dizel araçtaki sağlam sağlıklı bir dizel partikül filtresinin giriş ve çıkışı görülebilir. Filtrenin giriş borusu siyah kurum bağlamışken, filtreden sonraki çıkış borusu tertemizdir.

(Kullanılan sağlıklı bir dizel partikül filtresi)

(Bkz: Dizel Partikül Filtresi Nedir?)

(Bkz: Dizel Partikül Filtresi Arızası ve Partikül Filtresi Uyarı Lambası)

Görüntüle

Dizel Partikül Filtresi Uyarısı ve Partikül Filtresi Arızası Belirtileri

(Partikül Filtresi Uyarı Lambası)

Dizel Partikül Filtresi Uyarısı - Partikül Filtresi Arızası

Sürüş esnasında kendiliğinden veya ECU tarafından bir partikül filtresi temizleme işlemi  yapılamazsa, dizel partikül filtresi dolar ve tıkanır. Bu durumda sürücü gösterge panelinde arıza lambası veya partikül filtresi dolu ikaz lambası yanar. Bu durumda araçla yüksek motor devri yapabilecek bir yola sokmak ve uzun yol sürüşü yaparak, filtrenin partikülleri yakması ve temizlenmesi sağlanabilir. Ya da yetkili serviste yaklaşık yarım saat süren bilgisayarla yapılan bir partikül filtresi temizleme işlemi gerçekleştirilebilir.

Öncelikle (Bkz: Dizel Partikül Filtresi Nedir?)

Partikül filtresi tamamen tıkandığında, sürücü gösterge panelinde STOP  ikaz lambası yanacaktır. Motor arıza modunda çalışır, çekiş düşer, en kısa sürede servise götürülüp bilgisayarlı partikül filtresi temizleme işlemi yapılmalıdır.

Dizel partikül filtresinde biriken partikül miktarı (binek araçlarda) yaklaşık 40 gramı geçerse, gösterge panelinde motor arıza lambası veya varsa özel olarak dizel partikül filtresi ikaz ışığı yanar.

Eğer doluluk oranı eşik değeri aşarsa örneğin 45 – 50 gramı geçerse STOP ışığı yanar. Araç servise götürülmelidir.

(Bkz: Partikül Filtresi Temizliği)

  

Partikül Filtresi Arıza Belirtileri Nelerdir?

*Dizel partikül filtresi tıkandığında dolduğunda, gösterge panelinde motor arıza lambası veya egzoz arıza lambası (partikül filtresi arıza lambası) yanar.

*Partikül filtresi dolu tıkanmışsa, aracın çekişi düşer, yakıt sarfiyatı artar, egzoz kokusu duyulabilir.

* Yeni nesil araçlarda ekranda uyarı mesajı çıkar, “partikül filtresi dolu süremeye devam edin”, “ servise götürün” gibi yazılar çıkabilir.

*Bazen partikül filtresi tıkalı-dolu olmamasına rağmen arıza lambası yanabilir, bu durumda partikül filtresine bağlı egzoz gazı basınç sensörü ve bu sensörün boru-hortum bağlantıları kontrol edilmeli, çatlak-yırtık olmamalıdır. Eğer çatlak-yırtık varsa hatalı basınç bilgisi sebebiyle, motor kontrol ünitesi partikül filtresi hatası verebilir.

Yine egzoz gazı sıcaklık sensörü de arızalıysa, partikül filtresi arızası verebilir.

En yaygın dizel partikül filtresi arızası, partikül filtresinin kurumla dolmasıdır. Bu durumda temizleme işlemi yapılmalıdır.

Partikül Filtresi Neden Tıkanır? Nelere Dikkat Etmeli?

Sürekli düşük hız düşük motor devrinde aracı kullanmak, sürekli kısa mesafede aracı kullanmak (evden işe) partikül filtresinin daha çabuk tıkanmasına (dolmasına) sebep olur. Belirli aralıklarla yüksek devir uzun yol kullanımı yapmak, partikül filtresinin kendi kendini temizlemesini sağlar.

Dizel partikül filtresi arızasından kaçınmak için düşük kükürtlü (sülfür) kaliteli mazot (yakıt) kullanılmalı ve aracı sürekli kısa mesafede kullanmamak gereklidir. Kalitesiz yakıt, daha sık partikül filtresinin dolmasına sebep olur.

Motor yağının kaliteli ve uygun olan yağ olmasına dikkat edilmesi gerekir. Üreticinin önerdiği motor yağı kullanılmalıdır. Bazı ucuz motor yağlarında bulunan katlı maddeleri, partikül filtresinin tıkanmasına sebep olur.

(Bkz: Partikül Filtresi Temizliği)

Görüntüle

Dizel Partikül Filtresi Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır?

Dizel Partikül Filtresi Nedir?

Dizel araçlarda yanma sonucu oluşan, egzoz gazında bulunan siyah partikülleri filtreleyen parçaya partikül filtresi denir. Görevi egzoz gazını partiküllerden temizleyerek, egzoz partikül emisyonunu düşürmektir. Dizel partikül filtresi sadece dizel araçlarda bulunur.

(Bkz: Partikül Filtresi Arızası ve Arıza Uyarısı)
(Bkz: Partikül Filtresi Dolması ve Partikül Filtresi Temizliği)

Dizel araçlarda özellikle gaz pedalına fazla basıldığında ani hızlanmalarda, yani motorda zengin karışım olduğunda (fazla yakıt-az hava) egzozdan çok fazla partikül yayılır. Aslında bu partiküller, yanma odasında yanmaya zaman-fırsat bulamamış karbon parçacıklardır.

Egzozdan çıkan partiküller yaklaşık 0,1 mikron büyüklüğündedir. Partikülün yapısı büyük oranda karbon (C) ve hidrokarbondan (HC) oluşur.

(Partikül Filtresinin Çalışması, partiküllerin filtrelenmesi)

Dizel Partikül Filtresi Nasıl Çalışır?

Dizel partikül filtresinin yapısı metal silindirik-elips bir gövde şeklidedir. Partikül filtresinin içerisinde, üzerinde değerli metaller emdirilmiş seramik petek yapılı bir blok bulunur. Yapı olarak katalitik konvertör petek bloğuna benzese de, partikül filtresinin bloğunda bulunan kanalların bir ucu açık diğer ucu kapalıdır. Kanalın açık ucundan giren egzoz gazları, diğer ucun kapalı olması sebebiyle dışarı çıkamaz, bu yüzden kanalın geçirken olan yan duvarından ucu açık kanala geçerler ve bu geçiş sırasında üzerlerindeki partikülleri, ucu kapalı olan kanalda bırakırlar, ucu açık kanala geçen egzoz gazları egzoz hattından atmosfere salınırlar.

(Oksidasyon katalizörü - Partikül Filtresi - Susturucu)

Partikül filtresinden egzoz gazlarının geçirilmesiyle, ucu kapalı olan kanalların özellikle uç-dip kısmında zamanla partiküller birikir. Normalde egzozdaki sıcaklıkla ve kimyasal reaksiyonla bu partiküllerin bir kısmı zaten yakılır fakat, büyük kısmı yakılamadan kalır. Biriken bu partiküller yakılmazlarsa, zamanla partikül filtresinin dolarak tıkanmasına sebep olurlar. Motor kontrol ünitesi (ECU) sürekli olarak partikül filtresinin doluluk oranını takip eder. Bunun için partikül filtresinin giriş ve çıkışında egzoz gazı sıcaklık sensörü ve giriş ve çıkış basıncını ölçen egzoz gazı basınç farklı sensöründen sinyaller sürekli değerlendirilir.

Partikül filtresi egzoz hattında katalizörden hemen sonra bulunmaktadır. Yeni nesil dizel araçlarda partikül filtresi ve katalizör tek parça halinde bir gövde içerisinde de bulunur ve turbonun hemen ardındadır. Euro 5 emisyon normları gereği, euro 5 araçlarda partikül filtresi bulunması zorunludur.

(Partikül Filtresinin Çalışması)

Motorun egzoz hattında sırasıyla şu parçalar bulunur: egzoz manifoldu, turbo şarj, oksidasyon katalizörü (katalitik konvertör), partikül filtresi, bir veya iki tane susturucu.

Yeni  araçlarda artık günümüzdek oksidasyon katalizörü ve dizel partikül filtresi tek bir  metal kutuda bir arada bulunur. Buna kaplamalı dizel partikül filtresi (DPF) denir. Kutunun içerisinde ilk kısımda oksidasyon katalizörü peteği, hemen ardındaysa dizel partikül filtresi peteği bulunur.

Dizel Partikül Filtresi Çeşitleri Nelerdir?

a) Katkılı Dizel Partikül Filtresi

Bu sistemde, oksidasyon katalizörü ve dizel partikül filtresi ayrı arı bulunur. Dizel partikül filtresi, oksidasyon katalizöründen sonra, egzoz borusu üzerindedir. Dizel partikül filtresi motordan uzak olduğu için, özellikle düşük devirli şehir içi kullanımlarda egzoz gazı sıcaklığı düşer, partikül yakma işlemi sırasında partiküllerin yanması zorlaşır.

Partiküller 600 santigrat derecede tam verimle yanar. Bu sebeplerle, partikül filtresindeki partiküllerin yakma-yenileme işlemi sırasında daha düşük sıcaklıkta (500 derece) yanması için, ayrı bir depoda tutulan bir katkı maddesi, mazota karıştırılır. 1 litre katkı maddesi, 2800 litre mazota yeterli olur. Karışımın ayarlanması ve miktarı ECU kontrolünde ek donanımlarla gerçekleştirilir. Bu eski sistemdir, günümüzde binek araçlarda bu sistem bırakılmış, daha iyi olan kaplamalı dizel partikül filtresine geçilmiştir.

(Katkılı tip ve Kaplamalı Tip Dizel Partikül Filtresi)

b) Kaplamalı Dizel Partikül Filtresi

Kaplamalı dizel partikül filtresinde, oksidasyon katalizörü ve dizel partikül filtresi tek bir metal gövde içerisinde bulunur. Günümüzdeki yeni nesil dizel araçlarda bu partikül filtresi kullanılır. Metal gövde içerisinde ilk kısım oksidayson katalizörü peteği, hemen önündeki kısımdaysa dizel partikül filtresi peteği bulunur. 

Partikül filtresi ve oksidasyon katalizörünün tek metal kutuda turbo şarjın hemen sonrasında motora çok yakın konumda bulunması sayesinde, egzoz gazları daha sıcak olarak partikül filtresine etkir ve böylece partiküllerin yakılması ve temizlenmesi kolaylaşır. Bir katkı maddesine gerek kalmaz.

(Kaplamalı Tip Dizel Partikül Filtresi)

Aşağıda konu kaplamalı dizel partikül filtresi (oksidasyon katalizörü+partikül filtresi) üzerinden anlatılacaktır.

Dizel partikül filtresinde bulunan sensörler şunlardır:

*2 adet egzoz gazı sıcaklık sensörü; biri giriş tarafında, biri çıkış tarafında. (Eğer kaplamalı dizel partikül filtresiyse, yani oksidasyon katalizörü ve partikül filtresi tek metal kutu içerisindeyse 3 tane sıcaklık sensörü kullanılır; bir girişte, bir gövde üzerinde oksidasyon peteği ve filtre peteği arasında, bir de gövdeden sonra çıkışta)

*1 adet egzoz gazı basınç farkı sensörü; bu sensörün iki adet boru-hortum ucu vardır, bir ucu partikül filtresinin giriş kısmında, diğer ucu çıkış kısmındadır, böylece iki nokta arasındaki basınç farkını algılar.

*1 adet lamda (oksijen) sensörü kaplamalı dizel partikül filtresinin giriş kısmında bulunur. Bazı araçlarda çıkışta da ikinci bir lamda sensörü bulunabilir.

  

Partikül filtresinin dolması-tıkanması, egzoz gazlarının motordan çıkışlarına karşı bir direnç oluşturur. Motordan egzozun zor çıkması, aracın çekişini düşürür, yakıt sarfiyatını arttırır, egzoz hattında (turbo ve katalizörde) aşırı sıcaklık artışına sebep olur.

Motor kontrol ünitesi (ECU), partikül filtresinin doluluk miktarını, egzoz gazı basınç farkı sensöründengelen sinyaller sayesinde ve egzoz gazının debisinin hesaplanmasıyla algılar. Egzoz gazı basınç farkı sensörü, egzoz basıncını iki ayrı noktadan ölçer; partikül filtresinin girişindeki basınç, ve filtrenin çıkışındaki basınç. Basınç farkı yoksa, partikül filtresi dolmamış, basınç farkı fazlaysa filtre dolmuş demektir.

Partikül filtresinin doluluk oranının hesaplanmasında, motora giren havanın kütlesi, egzoz gazının sıcaklığı ve egzoz gazının debisi ECU tarafından hesaplanır, basınç farkı da hesaba katılarak bir yorumlama yapılır.

(Bkz: Partikül Filtresi Arızası ve Arıza Uyarısı)

(Bkz: Partikül Filtresi Dolması ve Partikül Filtresi Temizliği)

Görüntüle

Kızdırma Bujisi Çalışmıyor - Arızası Nasıl Anlaşılır? Ön Isıtma Bujileri Hatası

(Kızdırma bujisi ikaz lambası)

Kızdırma Bujisi Arızası Nasıl Anlaşılır? (Glow plug fail - Kızdırma bujisi arızası)

Dizel araçlarda özellikle sabahları motor soğukken zor çalışıyorsa, hiç çalışmıyorsa ya da sarsıntılı-vuruntulu çalışıp motor ısınınca normale dönüyorsa, ilk çalıştırmada beyaz duman atıyorsa kızdırma bujilerinin bir ya da bir kaçında arıza vardır.

(Bakınız: Kızdırma Bujisi - Ön Isıtma Sistemi)

(Kızdırma bujisinin yapısı)

Kızdırma Bujisi Neden Bozulur? Arıza Sebepleri Nelerdir? (Ön Isıtma Bujileri Hatası - Glow plug fail)

Arıza kontrol sıralaması şu şekilde olmalıdır:

Kontak açıkken, bir multimetre (avometre) veya seri lambayla;

*Sigortayı kontrol et,

*röleye 12 volt elektrik geliyor mu kontrol et,

*röleyi kontrol et,

*kızdırma bujilerine 12 volt elektrik akımı geliyor mu kontrol et,

*kızdırma bujilerini kontrol et.

Bir dizel motorun çalışması için mazotun püskürtülüyor olması, pistonların yeterince sıkıştırma (kompresyon) yapıyor olması şarttır. Bu şartlar ışığında motorun çalışmama arızası değerlendirilmelidir.

Kızdırma bujilerine elektrik akımı beslemesi yapan röle bozulursa, kızdırma bujilerine akım gitmez ve motor soğukken çalışmaz ya da çok zor çalışır. Rölenin arızası kontrol edilmelidir.

Yine aynı şekilde, kızdırma bujilerine akım gönderen röle arızalanıp kapalı kalırsa, yani sürekli akım gönderirse, bu durumda kızdırma bujileri sürekli çalıştığından yanacak ve bozulacaktır. Bu durumda hem röle hem tüm kızdırma bujileri değiştirilmelidir.

Ön ısıtıcı (Kızdırma bujisi) Röle ve Sigorta Arızası: Kızdırma bujileri tesisatında bir kısa devre meydana gelmiş olabilir. Bazı araçlarda sigorta (metal çubuk tip sigorta), röle kutusunda bulunur, bu sigorta kontrol edilmelidir, sigortanın yanmamış, kopmamış, gevşememiş, korozyon yapmamış olması gerekir. Yanmış -kopmuşsa değiştirilir, gevşemişse sıkılır, korozyon yapmışsa temizlenir.

Sigorta farklı yerdeyse, sigorta kutusundan sigorta atmış mı diye kontrol edilmelidir. Sigorta atmışsa sistem çalışmaz, bu durumda önce tesisat kontrol edilmeli ve sigortanın neden attığı ortaya çıkartılmalı ve varsa tesisattaki sorun giderilmelidir, daha sonra aynı amper değerindeki yeni sigorta takılmalıdır.

Diğer kızdırma bujisi arıza kontrolüyse, kontak anahtarı açıldığında, her bir kızdırma bujisi için bağlantı uçlarından voltmetreyle voltaj ölçümü yapmaktır. Voltaj gelmiyorsa, röle bozuktur. Voltaj geliyorsa kızdırma bujisi arızalıdır.

Kızdırma Bujisi Direnç Ölçümü: Kızdırma bujisinin arıza kontrolünü yapmak için motordan sökülmesi gerekir, sökmeden önce çevresine hava tutulup temizlenmelidir, çünkü kızdırma bujileri direkt yanma odasına baktığından, silindir içerisine pislik girmesi tehlikelidir.

Bir multimetreyle (direnç ölçüm skalasına ayarlı) direnç değerinin ölçülmesi ve katalog değerlerle karşılaştırılması gerekir. Çok yüksek direnç veya kopukluk arıza göstergesidir. Genelde sağlam kızdırma bujilerinin direnci 2 ohm’dan az olur. Daha yüksek direnç değeri okunursa arızalı demektir, değiştirilmesi gerekir. Multimetrede sabit 1 değeri okunuyorsa da o kızdırma bujisi arızalı demektir, değiştirilmesi gerekir.

Daha basit yöntemse, kızdırma bujisinin sökülüp bir aküyle akım verilerek ısınıp-kızarması kontrol edilebilir, çok yavaş ilerleyen ve/veya eşit şekilde ilerlemeyen kızarma, arıza belirtisidir.

Kızdırma Bujisi Kopukluk Kontrolü: Bir multimetreyle kopukluk kontrolü yapılabilir, direnç skalasında (sesli uyarı da olur) uçlara tutulduğunda değer okunmalı veya multimetre ötmelidir. Sonsuz değer okunuyor veya ötmüyorsa o kızdırma bujisi bozuktur. Değiştirilmesi gerekir.

Kızdırma bujileri sağlam olmasına rağmen, yanma odasına bakan uçları kurum-karbon tabakasıyla kaplanmışsa, çalışmasına rağmen ısı transferi yeterince olmaz ve yanma odası yeterince ısınmayabilir, bu durumda yine motor zor çalışır. Söküp kurumları temizlemek gerekir.

Yaz aylarında bir ya da iki kızdırma bujisinin arızalı olması, motorun çalışmasında çok etkili olmayabilir fakat kış aylarında motor çalışmayacaktır. Böylece arıza kendini belli eder.

Kızdırma bujileri paralel ve seri bağlantılı tipte bağlanabilir;

*Seri bağlı kızdırma bujilerinde tek bir kızdırma bujisi bozulursa, diğer tüm bujilere de akım gitmez ve çalışmazlar.

*Paralel bağlı sistemdeyse, bir ya da iki kızdırma bujisi bozulsa bile, diğerleri çalışmaya devam edecektir.

Kızdırma Bujisi Bozulursa Ne Olur?

Araç, motor soğukken ilk çalıştırmada çalışmaz, zor ya da sarsıntılı çalışır. Uzun süre marş yapılarak zor çalışır, bazen hiç çalışmaz. Bu uzun marşlı çalıştırmalar, aküyü bitirebilir, marş motorunu aşırı zorlar ve marş motoru arızasına sebep olabilir.

Arızalı deforme olmuş kızdırma bujileri resimleri:

Görüntüle

Kızdırma Bujisi Nedir Ne İşe Yarar - Ön Isıtma Bujileri Nedir?

Kızdırma Bujisi – Ön Isıtma Bujileri Nedir?

Dizel motorlarda hava-yakıt karışımı sıkıştırılarak yakıldığı için, ateşleme bujisi bulunmaz. Piston ÜÖN’ye çıkınca sıkışan hava ısınır ve püskürtülen yakıt çok yüksek sıcaklıktaki havaya karışınca kendiliğinden yanar (patlar).

Fakat dizel motorun soğukken ilk çalıştırılmasında, hem motor hem de emilen hava soğuk olduğundan, sıkıştırma sonunda hava-yakıt karışımı yeterince ısınamaz ve motor çalışmaz (ya da çok zor çalışır), bunu önlemek için dizel motorlarda kızdırma bujileri (glow plug) kullanılır. Bu sisteme ön ısıtma sistemi denir.

Kızdırma bujisi arızaları için (Bakınız: Kızdırma Bujisi - Ön Isıtma Bujileri Arızaları)

(Kızdırma Bujisinin Yapısı-Parçaları)

Kızdırma Bujisinin Görevi Nedir? (Ön Isıtma Bujileri Ne İşe Yarar?)

Dizel motorlu araçlarda kullanılan kızdırma bujileri (ön ısıtma bujileri) çubuk sonda şeklinde uçları yanma odasına bakan elektrikle çalışan  rezistanslardır. Kontak açıldığında, motor soğuksa “tık” diye röle sesi duyulur ve hemen devreye girerler, gösterge panelinde sargı şeklindeki kızdırma bujisi ikaz lambası yanar. 

Yanma odalarını ısıtan kızdırma bujileri, dizel motoru soğukken ilk çalıştırmada çalışabilir hale getirirler. Böylece motor tek marşla çalışır. Kızdırma bujilerine verilen elektrik akımıyla, iç yapısında bulunan rezistans teller ısınır, kızdırma bujisinin yanma odasına bakan ucu kızarır ve yaklaşık 700-1000 santigrat dereceye kadar ısınır.

Kızdırma bujileri sayesinde dizel motor soğuk ilk çalıştırmada kolay çalışır, egzoz emisyonları azalır, sarsıntılı çalışma yok edilmiş olur.

Ön Isıtma Sisteminin Çalışması (Kızdırma Bujisi Çalışma Prensibi)

Kızdırma bujisinin çalışma süresi, motorun-havanın soğukluğuna bağlı olarak uzar veya kısalır. İkaz ışığı sönmeden motor çalıştırılmamalıdır, zaten çalışmayacaktır, bu şekilde uzun motora marş basmak akünüzü de bitirebilir.

Ön ısıtma sistemi parçaları şunlardır: Kontak anahtarı, soğutma suyu sıcaklık sensörü, gösterge panelinde kızdırma bujisi uyarı lambası, kızdırma bujileri, kontrol kutusu (röle) ve elektronik kontrol ünitesi.

Motor kontrol ünitesi, kontak anahtarı çevrildiğinde motor soğutma suyu sensöründen sıcaklık bilgisini alır. Sıcaklık değerine göre kızdırma bujilerinin ısıtma süresi ecu tarafından belirlenir. Örneğin motor su sıcaklığı -5 dereceyken, kızdırma bujisi ikaz lambası 10 saniye sonra sönerken, daha düşük motor suyu sıcaklığında bu süre uzayabilir. Motor daha sıcaksa, bu süre sıcaklığa göre kısalacaktır. Motor kontrol ünitesi, kızdırma bujilerine akım gönderip-kesen kumanda kutusuna (röle) sinyal göndererek, sistemi yönetir.

Gösterge panelinde ön ısıtma ikaz lambası söndükten sonra, marşa basılıp motor çalıştırıldıktan sonra, kısa bir süre kızdırma bujilerine akım verilmeye devam edilir, daha sonra akım kesilir.

(kendinden ayarlı çubuk tip kızdırma bujisi)

Motor soğutma suyu sıcaklık sensörü arızalanırsa, motor kontrol ünitesi hafızasında kayıtlı sabit bir ısıtma süresine göre kızdırma bujilerini çalıştırır. Örneğin 20 saniye gibi.

Kızdırma Bujisi Çeşitleri Nelerdir?

*Metal Kızdırma Bujileri

-Standart çubuk tipi kızdırma bujileri,

-Hızlı çalıştırma kızdırma bujileri,

-QGS çubuk tipi kızdırma bujileri (Quick Glow System), (Röle ile kumanda edilen yaygın tip)

-Kendinden ayarlı çubuk tipi

*Seramik Kızdırma Bujileri (En iyi performansı seramik tip kızdırma bujisi verir)

(Seramik kızdırma bujisi: daha ince yapılı)

Yeni nesil dizel motorlar direkt yanma odasına enjeksiyon yapılmaktadır fakat, eski nesil motorlarla birlikte, 3 tip yanma odası kullanılır dizel motorlarda. Bunlar, Ön yanma odası, türbülans odası ve direkt enjeksiyon. Kızdırma bujilerinin konumu, motorun yanma odası tasarımına göre değişir. Aşağıdaki resimlerde kızdırma bujilerinin konumları resimlerle gösterilmiştir.

(Kızdırma Bujilerinin Konumu)

(Bakınız: Kızdırma Bujisi - Ön Isıtma Bujileri Arızaları)

Görüntüle

Mazot-Motorin Nedir? Setan Sayısı Anlamı Nedir?

Motorin Nedir?

Motorin-mazot; hidrojen (H) ve karbondan (C)  oluşan bir hidrokarbon (HC) yakıttır. Dizel motorlu araçlarda yakıt olarak motorin kullanılır. Benzinden daha zor tutuşur, daha yüksek kaynama noktasına sahiptir ve buharlaşma eğilimi çok daha düşüktür.  Mazotun kimyasal formülü genel ifade için  C₁₂H₂₃  olarak ifade edilirken, farklı karbon ve hidrojen sayılarına sahip mazotlar  C₁₀H₂₀ ila C₁₅H₂₈  şeklindeki kimyasal formül aralığında bulunabilir.

(Bakınız: Dizel Motor ve Dizel Araçlar)

Motorin Benzin Farkı Nelerdir?  (Mazot Benzin Farkı)

Mazotun (motorin) molekül zinciri uzundur, benzinin ise molekül zinciri kısadır. Bu sebeple; Mazot, benzin gibi kolayca tutuşmaz. Benzinin yanması için küçücük bir kıvılcım yeterlidir (özellikle benzin buharı sebebiyle). Sıvı haldeki oda sıcaklığında bulunan mazot ise kibritle tutuşmaz. Mazotun tutuşması için yüksek sıcaklık ve/veya basınç gereklidir. Mazotun tutuşma sıcaklığı 400 ^oC’dir.

Mazot, benzinden daha yoğundur, bir litre mazot, bir litre benzinden daha ağır gelir. Bununla beraber mazot, sudan daha az yoğundur, yani sudan daha hafiftir. Bu nedenle mazot ve su karışımında su her zaman dibe çöker (Mazot filtrelerindeki gibi).

Mazotun rafineri işlemleri daha kolaydır, fiyatı daha ucuzdur. Bu sebeplerle mazotla çalışan dizel araçların yakıt tüketimi, benzinli araçlardan daha düşüktür.

Setan Sayısı Nedir? 

Mazot daha yüksek sıcaklık ve basınçta tutuştuğu için dizel motorların sıkıştırma oranı daha fazladır. Mazotun kalitesini Setan sayısı belirler. Setan sayısı mazotun kendiliğinden tutuşmaya olan yatkınlığını belirtir. 

Setan Sayısı Nasıl Ölçülür

Mazotun içerisinde bulunan alfa-metilnaftelen bileşeninin oransal olarak ifadesi, setan sayısını verir. 

Setan Sayısı Ne Demektir ? Anlamı Nedir?

Setan sayısı yükseldikçe mazotun kendiliğinden tutuşma eğilimi artar, yani sıkıştırma zamanında çabuk (önce) tutuşarak vuruntulu çalışmaya neden olur. Setan sayısı azaldıkça mazotun kendiliğinden tutuşma eğilimi azalır. Dizel motorlarda mazotun setan sayısının yüksek olması (70-80) veya çok düşük olması (10-20) istenmez, sıkıştırma sonunda en ideal zamanda vuruntusuz yanma için mazotun setan sayısı yaklaşık 50 olarak üretilmektedir. Araç üreticisinin önerdiği özellikteki mazotun kullanılması çok önemlidir, aksi halde motorun büyük zarar görmesi söz konusu olabilir.

Mazotun Isıtılması

Mazot çok soğuk havalarda kristalleşebilmektedir, bu durumda filtre, enjektörler ve pompa tıkanır. Araç çalışmaz. Bunu önlemek için mazotun donma sıcaklığını düşüren katkı maddeleri kullanılır. Ayrıca, mazotun donmasını engellemek ve ısıtmak için genellikle mazot filtresine bir ısıtıcı rezistans konur, çok düşük sıcaklıklarda mazot buradan akarken ısıtırılır. Bunun dışında, dizel yakıt sisteminde geri dönüş hattındaki mazotun sıcak olmasından yararlanılarak, geri dönüş hattı mazot filtresinden geçirilerek, gene mazotun ısınması ve donmanın önlenmesi sağlanır.

Mazotun Soğutulması

Mazotun ısıtılmasının dışında, bazı durumlarda soğutulması da gereklidir. Bazı araçlarda mazotun aşırı ısınmasını önlemek amacıyla, aracın alt kısmına yerleştirilmiş mazot soğutucusu (kanatçıklı petek) bulunur. Çarpan havanın etkisiyle mazot soğutulur.

Mazotta Bulunan Kükürt (S) Oranı ve Kükürtün Motora Etkileri

Mazotun içerisinde kükürt (S) bulunur ve motorda yanma sırasında oksijenle reaksiyona girerek kükürt dioksite (SO₂) dönüşür. Egzozdan atılan kükürt dioksit insan sağlığına zararlıdır. Kükürt’e (S) bazı kaynaklarda sülfür de denmektedir. (Kükürtdioksit=sülfürdioksit)

Bu sebeple mazotun içerisindeki kükürt oranının düşük olması gerekir. Ayrıca kükürt oranının düşürülmesi, egzozdan çıkan partikül oranını azaltıcı bir etki gösterir. Mazotta yüksek oranda kükürt bulunması, partikül filtresinin tıkanmasına ve katalitik konvertörün arızalanmasına neden olur. Mazottaki sülfür (kükürt) oranı çoğu ülkede 10 ppm olarak sınırlandırılmuştır.

(ppm: parts per million, milyonda bir parçacık)

Kırsal Motorin Nedir?

Eski tip dizel motorlar için uygun olan, kükürt oranı yüksek motorin çeşididir. Yeni nesil dizel yakıt sistemi kullanılan araçlara konulamaz. Satıldığı zamanlarda fiyatı eurodizel’den ucuzdu. Günümüzde ise satışı tamamen yasaklanmıştır. Artık ultra düşük kükürtlü veya kükürtsüz motorin satışı yapılmaktadır.

Mazot ve Biyodizelin Karışımı

Hem çevresel baskılar hem de mazotun daha iyi yağlama yapabilmesini sağlayan biyodizel, üretimde katkı maddesi olarak %5 oranında mazota karıştırılır. Biyodizel, bitkisel veya hayvansal yağların metanol (alkol) ile karıştırılarak reaksiyona sokulmasından elde edilir.

Görüntüle