Benzin Nedir ? Oktan Sayısı Arttıkça Ne Değişir ?

Benzin Nedir?  

Benzin, hidrojen (H) ve karbon (C) atomlarından oluşan, ham petrolün rafine edilmesiyle elde edilen yakıt türüdür. Benzinin yapısında karbon ve hidrojen bileşenlerinin dışında, oktan sayısını belirleyen katkı maddesi, yanma ve depolama performansını iyileştirmek amacıyla bazı katkı maddeleri de bulunur.

Benzinin Özellikleri Nelerdir ?

Düşük buharlaşma derecesi sebebiyle, çok kolay buharlaşır (uçucudur) ve küçük bir kıvılcım, benzin buharının alev almasına, patlamasına ve yangın çıkmasına sebep olabilir. Yasal zorunluluklara uyulmalıdır.

Benzin oda sıcaklığında kolayca buharlaşabilmektedir, bu sebeple depolanırken kapalı ve güvenli bir kapta saklanmalıdır, hava alan bir kapta benzin zamanla kendiliğinden uçup bitecektir.

Benzin, motorine (mazot) kıyasla, daha ince, daha az yağlı, çok daha uçucu (kolay buharlaşan), daha fazla enerjiye sahip, daha az kükürt bulunduran, egzoz gazında daha az partikül ve azot oksit (NO_X)oluşturan, ve daha temiz bir yakıttır.

Oktan Sayısı Nedir ? Oktan Sayısı Arttıkça Ne Değişir ?

Benzinli motorlar, ateşlemeli motorlar olarak da bilinir Yani hava-yakıt karışımı, sıkıştırma zamanında piston ÜÖN’ye  (üst ölü noktaya) ulaştığında (aslında ÜÖN’den hemen önce), sıkışır ve basınç ve sıcaklığı artar, bu anda buji kıvılcım çakarak karışımı yakar ve yanma-iş zamanıyla motor çalışmaya başlar. Bu, motorun normal çalışması durumudur.

Oktan sayısı, benzinin, basınç ve sıcaklık altında kendiliğinden tutuşması olarak tanımlanan vuruntuya karşı dirençli olma derecesini ifade eden bir sayıdır. Oktan sayısı yükseldikçe, benzinin kendiliğinden tutuşma eğilimi azalır, vuruntuya karşı daha dayanıklı hale gelir.

Oktan sayısı yüksek benzin, silindir içerisinde kendiliğinden kontrolsüz olarak tutuşma eğilimi düşük benzin demektir, bu istenen durumdur. Yüksek oktan, düşük vuruntu.

Oktan sayısı düşük benzin, silindir içerisinde kendiliğinden kontrolsüz olarak tutuşma eğilimi yüksek benzin demektir, bu istenmeyen durumdur. Düşük oktan, yüksek vuruntu.

Bununla birlikte, sürücüler “ben yüksek oktanlı benzin alayım aracımın performansı artsın” düşüncesine kapılmamalıdırlar, motor üreticisi kaç oktan benzin öneriyorsa, o benzin seçilmelidir. Motor üreticileri, yakıtın türüyle (oktan sayısıyla) uyumlu olarak motor tasarlamaktadırlar, bu sebeple aracın üreticisinin belirttiği oktan sayısına sahip benzini kullanmak doğru olacaktır. Araç için 95 oktan benzin tavsiye edilmişse, 97 oktan benzin kullanıp performansın artmasını ve yakıt tüketiminin düşmesini beklemek yanlış olacaktır, tam tersi durumla karşılaşmak olasıdır.

Örneğin üretici firma 97 oktan benzin önermiş olsun, bu araca 95 oktan benzin konulduğunda  araç çalışır ve genelde bir arıza oluşmaz fakat, performans kaybı yaşanacaktır. Daha düşük oktanlı benzini sürekli kullanmamak gerekir, bazı zaruri durumlarda oktanlı benzin kullanılabilir.

Benzinli motorların sıkıştırma oranları 10:1 veya 12,5:1 civarındadır. Düşük oktanlı benzin, yüksek sıkıştırma oranına sahip motorlarda kullanılamaz, yüksek sıkıştırma oranı demek, sıkıştırma zamanının sonunda daha yüksek sıkıştırma, daha yüksek basınç, daha yüksek sıcaklık demektir, bu şartlar benzinin daha buji ateşlemeden kendiliğinden tutuşma eğilimini arttıracaktır. Bu sebeple motorun sıkıştırma oranının, yanma odası tasarımının ve motor karakteristiğinin, kullanılan (önerilen) benzin oktan sayısıyla yakın ilişkisi vardır. Daha yüksek oktanlı benzinlerin kullanımıyla, daha yüksek sıkıştırma oranına sahip benzinli motorlar da yaygınlaşmıştır.

Vuruntu  ve Benzin Oktanı Arasındaki İlişki

Vuruntu; yanma odasında piston üst ölü noktaya (ÜÖN) yaklaşırken, henüz daha ulaşmadan, hava-yakıt karışımının yüksek basınç ve sıcaklığın etkisiyle kendiliğinden yanması durumudur. Vuruntu bir kontrolsüz yanmadır ve istenmeyen bir zamanda gerçekleşmektedir.

Piston henüz sıkıştırma için yukarı doğru (ÜÖN’ye) hareket ederken, bir anda erken gerçekleşen yanmayla (basınçla) tam tersi yönde itilmeye maruz kalır. Kontrolsüz yanma olan vuruntu durumunda; piston, silindir duvarına çarpar, tersi ve ani kuvvetlerle piston biyel yataklarına aşırı yük biner ve yataklar bozulabilir, motorun supapları zarar görür. Motor performansı düşer, yakıt sarfiyatı artar.

Vuruntulu çalışma, motorun titreşimli – darbeli çalışmasıyla, motor sesinin farklılaşmasıyla da anlaşılabilir. Günümüz modern araçlarda vuruntulu çalışma durumu, motor bloğunda bulunan vuruntu sensörü tarafından algılanır ve ECU (motor kontrol ünitesi) tarafından sürücü gösterge panelinden sarı renkli motor arıza lambasını (veya check engine) yakar, ayrıca ECU arıza hafızasına bu arıza kaydedilir.

Benzinin kimyasal formülü;  C₈H₁₈ olan izooktan ve kimyasal formülü  C₇H₁₆  olan heptan’ın karışımından oluşur.

C₇H₁₆  heptan’ın oktan sayısı 0 (sıfır)’dır.

C₈H₁₈ izooktan’ın oktan sayısı 100’dür.

Oktan sayısı, heptan ve izooktan karışımında, heptan içerisindeki izooktan’ın % (hacimsel yüzde olarak) miktarını verir.

Yani 97 oktan benzinin yapısı, %97’si izooktan ve %3’ü heptan’dır.

95 oktan benzinin yapısı, %95’si izooktan ve %5’ü heptan’dır.

İzooktan, vuruntuya karşı dirençli, kendiliğinden tutuşmaya eğilimi daha düşük bir yakıttır

fakat heptan, vuruntuya karşı dirençli değildir, kendiliğinden kontrolsüz yanma eğilimi yüksek bir yakıttır.

Benzinde belirleyici olan, izooktanın yüzde oranınıdır. Ayrıca eskiden oktan sayısını yükseltmek için benzinlerde kurşun kullanılırdı, Benzin içerisindeki kurşun, katalitik konvertörün çalışmasını bozmakta-tıkamakta, lambda sensörünün çalışmasını bozmakta ve çevreye zarar vermektedir. Bu sebeplerle artık günümüzde kurşunlu benzin satılmamakta, tüm istasyonlarda kurşunsuz benzin satılmaktadır. Eski tip motorlarda kullanılan benzindeki kurşun, supapları yağlayıp çalışmasını iyileştirmekteydi, günümüzde supap teknolojisi geliştirildi ve artık buna da gerek kalmadı.

Benzinde yakıt kalitesini iyileştirmek amacıyla onlarca katkı maddesi kullanılmaktadır. Oktan sayısını iyileştirmek amacıyla kullanılan önemli katkı maddelerinden biri de metil tert butil eter’ dir.

Yakıt istasyonlarında satılan benzin çeşitleri;

Normal benzin: 91 oktan. Günümüzde artık satılmamaktadır.

Süper-Kurşunsuz benzin: 95 oktan. Günümüzde kullanılır.

Bunun dışında Super plus 97-98 oktan kurşunsuz benzinler de satılmaktadır.

Oktan Sayısı Nasıl Ölçülür ?

Oktan sayısının hesaplanmasında,

Araştırma Oktan Sayısı (Research Octane Number – RON)

Ve

Motor Oktan Sayısı (Motor Octane Number - MON)

Yöntemleri kullanılarak, benzin pompalarında bulunan bu değerlerin ortalaması alınır.  Yani (RON + MON)/2

Görüntüle

MOTOR SU (ISI) SICAKLIK SENSÖRÜ

MOTOR ISI SENSÖRÜ

Motor ısı sensörü genelde silindir kapağı üzerinde bulunur.
Motor suyu sıcaklık sensörü motorun sıcaklık durumuna göre motor beynine sinyal gönderir.Motor beyni motorun sıcaklık durumuna göre hava yakıt karışım ayarının yapılmasını sağlamak için örneğin motor soğukken hava yakıt karışım ayarını zengin karışım olarak ayarlayıp motor rolanti devrinin  biraz daha yüksek olmasını  ayarlar.Motor ısındıktan sonra hava yakıt karışımı zengin karışımdan normal değerlere düşürülür.

Motor su sıcaklık sensörü motor beyninin birtakım ayarları yapabilmesi için gerekli ve önemli bir parçadır.
Örneğin motor su sıcaklık durumuna göre motor beyni ateşleme avansını otomatik ayarlayarak ateşleme zamanlarını belirler ve vuruntu ve sarsıntı oluşmasını engeller.Motor soğukken hava yakıt karışımı zengin karışım olarak ayarlandığından motor beyni lambda sensöründen gelen bilgileri motor ısındıktan sonra değerlendirmeye başlayıp hava yakıt karışım ayarını normal değerlere düşürür.

Görüntüle

RÖLANTİ MOTORU ARIZASI

RÖLANTİ MOTORU ÇALIŞMASI VE ARIZASI

Rölanti motoru full enjeksiyonlu araçlarda bulunur ve rölantinin çalışma devirini gaz pedalına basılmıyorken otomatik olarak ayarlanmasını sağlar.

Eski nesil karbüratörlü araçlarda rölanti motoru bulunmaz bunun yerine jikle ve manuel olarak  ayarlanan hava yakıt karışım vidası bulunur.

Full enjeksiyonlu araçlarda rolanti motoru  (gaz teli kelebeğe bağlı) mekanik gaz kelebek kontrollü araçlarda bulunur.

Yeni nesil yüksek model araçlarda(Gaz teli olmayan) rolanti motoru yerine Elektronik(elektrikli) gaz kelebeği bulunur ve motor beyni gaz kelebeğinin açıklık konumunu (Rolanti deviri) otomatik ayarlar.

Rolanti motoru arızasında belirgin sorunlar gaz'a basılmıyorken rolanti devrinde dalgalanma yada stop etme durumu görülür.Rolanti motoru ve gaz kelebeği kirlenmiş kurum bağlamış ise rolanti devirinde dalgalanma durumu görüle bilir.

Görüntüle

GAZ KELEBEĞİ POZİSYON (TPS) SENSÖRÜ

GAZ KELEBEĞİ POZİSYON (TPS) SENSÖRÜ ARIZASI

Gaz kelebeği pozisyon sensörü gaz kelebeğinin ne kadar açık olduğu bilgisini motor beynine sinyal olarak gönderir.

Gaz kelebeği pozisyon (Tps) sensörünün arıza belirtileri

Ani gaz kesme durumunda motorun stop etmesi yada rolanti devrinin çok düşüp stop edecekmiş gibi olması, rolantide dalgalanma.Gaz'a yüklenmelerde motorun boğulur gibi gaz tepkisinin düşmesi yada teklemesi.Kalkış esnasında stop etme durumu.Motorun 1500-2000 devirlerde çalışması.Gaz kelebeğinin çok kirlenmiş olmasıda benzer sorunlar yarata bilir.Gaz kelebeği pozisyon sensörü arıza yaptığında genellikle göstergede arıza lambasını yakar.

Gaz kelebeği Kalibrasyon(Adaptasyon) ayarı

Gaz kelebeği temizlendikten sonra yada ecu'nun gaz kelebeği konum bilgilerini resetlemesinden arıza durumundan dolayı gaz kelebeğinin konumunun motor beynine tanıtılması durumu.

Görüntüle

OKSİJEN (LAMBDA) SENSÖRÜ ARIZASI

OKSİJEN (LAMBDA) SENSÖRÜ ÇALIŞMASI VE ARIZA BELİRTİLERİ

Oksijen sensörü egzos manifoldundan sonra katalitik konvertörden önce egzos borusu üzerinde bulunur.
Oksijen sensörü egzosdan atılan oksijen miktarını ölçerek motor beynine sinyal gönderir.Motor beyni(Ecu) enjektörlerin yakıt püskürtmesine müdehale ederek egzosdan atılan oksijen miktarına göre yakıtı artırır yada azaltarak hava yakıt karışımını ayarlamaya çalışır.

Oksijen Sensörü Arızası Belirtileri

Oksijen sensörünün genel olarak ömrü yüz bin kilometre civarı olsada yakıt kalitesinin düşük olmasından yada fazla kurumlanmadan dolayı veya motorun yağ yakmasından etkilenerek görevini tam yapamaya bilir.

Oksijen sensörünün en belirgin arıza belirtileri yakıtın yükselmesi,egzos emisyon değerlerinin yükselmesi,motor çekişinin düşmesi şeklinde kendini gösterir.

Görüntüle

OTO ELEKTRİK KAÇAĞI TESPİT ETME

ARABADAKİ ELEKTRİK KAÇAĞINI NASIL TESPİT EDEBİLİRSİNİZ

Aracınızdaki elektrik kaçağını tespit edebilmek için basit bir yöntem.

Uyarı elektrik bilginiz yok ise aracın elektrik tesisatı ve alıcıların (teyp,far,klima vesaire) elektrik bağlantılarına müdahale etmeyiniz.

Videoyu sonuna kadar izlemeniz yararlı olur.

Görüntüle

Direksiyon Sertleşmesi Neden Olur? Direksiyon Zor Dönüyor - Ağırlaştı

Direksiyon Zor Dönüyor – Direksiyon Sertleşmesi

Günümüz araçlarında kullanılan direksiyon sistemleri, direksiyonun döndürülmesini kolaylaştıran – yumuşatan ilave donanımlara sahiptir. Binek araçlarda en yaygın kullanılan direksiyon sistemleri;

-hidrolik direksiyon sistem ve

-elektrikli direksiyon sistemidir.

Direksiyon sistemindeki mekanik bağlantılarda meydana gelen bir arıza veya hidrolik – elektrikli direksiyon sisteminde meydana gelen bir sorun, direksiyonun aniden sertleşmesine (ağırlaşmasına), çok zor döndürülmesine sebep olabilir.

Direksiyon Sertleşmesi Neden Olur?

Direksiyon sertleşmesinin (zor dönmesinin) sebepleri şunlar olabilir;

* Ön lastiklerin havası basıncı azalmıştır, lastiğin biri inmiştir - patlamıştır veya lastik basınçları eşit değildir.

* Ön düzen ayarı bozuktur.

* Direksiyon bağlantı çubukları, levye kolları gibi parçalarda eğilme sıkışma olması.

* Direksiyon milindeki mafsalın bozulması sıkışması.

* Direksiyon rot kollarındaki rot başlarının aşırı sıkı olması, ayarsız olması.

* Süspansiyon sistemindeki parçaların (yay-amortisör-askı kolları (salıncaklar)-burçlar) sıkışmış olması, eğik yamuk olması (darbe vb. sebebiyle), sürtünerek çalışması. (yağlanabilir, gevşetilebilir, boşlukları ayarlanabilir).

* Direksiyon dişli kutusunun arızalanmış olması.

* Hidrolik direksiyonlu araçta direksiyon sertleşmesi varsa, hidrolik modül veya hidrolik pompa bozulmuş olabilir. Hidrolik pompa arızası bu konuda yaygındır, ayrıca hidrolik pompayı döndüren kayışın sağlamlığı ve gerginliği de kontrol edilmelidir.

* Hidrolik direksiyonda, hidrolik yağ azalmış-bitmiş olabilir. Kaputun altında hidrolik yağ kutusu vardır, buradan seviye kontrol edilebilir. Seviye azalmışsa, yağ kaçağı var mı diye kontrol edilmelidir.

* Kaster açısının fazla verilmiş olması.

* Amortisör arızalıdır.

* Elektrikli direksiyonlu araçlarda direksiyon sertleşmesi varsa, sigorta atmış olabilir, kablo kopması, soket çıkması gibi basit arızalar olabilir, elektrik motoru bozulmuş olabilir. Bazı elektrikli direksiyonlarda, sistem bazen geçici olarak takılı kalıp devreye girmemekte, gecikmeli olarak devreye girmektedir, böyle bir durumda aracı bir süre rölantide çalıştırmak ve yavaşça hareket ederek sistemin devreye girmesini beklemek işe yarayabilir.

Ayrıca duran araçta motoru devrini aşırı yükseltmek, aracı kesiciye sokmak gibi durumlarda direksiyon sertleşecektir, bir süre sonra kendiliğinden yumuşar.

Direksiyon sistemindeki mekanik, hidrolik veya elektronik sebeplerden kaynaklanan arızalar sonucu direksiyon sertleşmesinin çözümü için, araç lifte alınıp kaldırılmalı, tüm direksiyon – ön takım gözlemlenmeli, hareketli parçaların serbestçe çalışabildiği kontrol edilmelidir.

Hidrolik direksiyonlu araçta, yağ sızıntısı var mı, hidrolik pompa çalışıyor mu, direksiyon silindirinden sızıntı var mı diye bakılmalıdır.

Elektrikli direksiyonda tüm elektrik hattı ve elektrik motoru kontrol edilmelidir.

Aracın ECU’sü diyagnostik cihazına bağlanıp, arıza hafızası okunmalı-kontrol edilmelidir.

Sorununu mekanik olduğu düşünülüyorsa, direksiyon dişli kutusu ile, direksiyon mili bir birinden ayrılmalı, direksiyon simidinin rahatça dönüp dönmediğine bakılmalıdır, böylece sorun direksiyon simidi – kolonu – mafsalı grubundan mı, yoksa direksiyon dişli kutusu ve sonraki parçalarda mı diye bir ayrım yapılabilir.

Görüntüle

Direksiyon Boşluğu Nasıl Anlaşılır? Neden Olur Nasıl Giderilir?

Direksiyon boşluğu nedir?

Direksiyonun çok az miktar döndürülmesiyle, tekerleklerin bu dönüş miktarına cevap vermesi arasındaki paydır. Bu çok az direksiyon boşluğu normalde istenen bir durumdur. Direksiyonun aşırı hassas dönüş hareketlerini tekerleklere iletmesi, sürüş güvenliğini azaltır. Bununla birlikte, direksiyon boşluğunun fazla olması da sürüş güvenliğini azaltır, aracın yolda gezmesine sebep olur, sürücünün düz gidebilmesi için sürekli direksiyonu sağa-sola döndürmesi gerekir. Çok eski araçlarda bu durum gözlemlenebilir.

Direksiyon Boşluğu Nasıl Anlaşılır?

Direksiyon boşluğunun artmasının en temel belirtileri, aracın yolda giderken gezme yapması, aracı düz yolda tutmak için sürekli küçük direksiyon müdahaleleri gerektirmesi, direksiyonun titreme yapması, kasislerden geçerken direksiyonun titremesi ses gelmesi gibi durumlardır.

Direksiyon orta konumdayken direksiyon sağa-sola hafifçe yoklanır ve bu sırada tekerleklerin tepkisine bakılır, böylece boşluk olup olmadığı gözlenebilir – hissedilebilir. Fakat bu yöntem boşluk fazlaysa işe yarar, hassas tespit sağlamaz.

Direksiyon boşluğunun tam olarak hassas biçimde belirlenebilmesi için, araç bir ön düzen  ayar cihazına bağlanmalıdır. Ön düzen ayar cihazında, direksiyonun belirli açılarda döndürüldüğünde (örneği 20 veya 60 derece), tekerleklerin dönüş miktarı bilgisayarlı sistem tarafından algılanır ve ekrana yansıtılır. Böylece direksiyon boşluk miktarı ve arıza olup olmadığı belirlenebilir.

Bunu dışında araç lifte alınarak tekerleklerin elle sağa-sola döndürülerek, boşluk olup olmadığı gözlemlenebilir.

Tekerleği süspansiyon sistemine bağlayan bağlantılar, rotiller kontrol edilmelidir, boşluk – aşınma yapan parçalar ayarlanmalı – değiştirilmelidir.

Eğer aracın direksiyon sisteminde pitman (komuta kolu) varsa (binek otomobillerde yoktur), direksiyon orta konumdayken, tam sağ tur ve tam sol tur yapılarak, pitman kolunun eşit miktarda hareket edip etmediği ölçülür. Eşit değilse direksiyon bağlantılarında boşluk, direksiyon dişli kutusunda aşınma vardır.

Direksiyon boşluğu neden olur? (Direksiyon boşluğu artmışsa sebebi nedir?)

* Direksiyon simidinin ayarsız olması somunun gevşek olması.

* Direksiyon rot kolları ve rot başlarında aşınma, eskime, gevşeme.

* Direksiyon dişli kutusundaki boşluk-aşınma-ayarsızlık.

* Tekerlek bilyasının (yatağının) aşınması - boşluk yapması.

* Aks başlarının aşınması.

* Direksiyon mili üzerinde, direksiyon dişli kutusundan önce bir mafsal vardır, bu mafsalda aşınma-gevşeklik olması.

* Süspansiyon sistemi bağlantılarında; akson - amortisör direği bağlantısının gevşek olması, alt salıncak rotillerinin gevşek-aşınmış olması.

Direksiyon boşluğu nasıl giderilir?

Direksiyonun neden boşluk yaptığı, yukarı sayılan parçalar kontrol edilip belirledikten sonra, arızalanan, aşınan, eskiyen parçalar yenisiyle değiştirilerek veya gevşek bağlantı elemanları sıkılarak direksiyon boşluğu alınabilir.

Direksiyon Titriyor (Yolda Giderken Direksiyon Titremesi - Direksiyon Titriyorsa Nedeni Nedir?)

Araç yolda giderken direksiyonda titreşim, aracın sağa-sola sallanması (kafa sallaması yapması), bazen yukarı-aşağı sıçrama şeklinde titreşim yapması durumlarının sebepleri şunlar olabilir;

* Tekerlek (jant+lastik) balansı bozuktur. (balans ayarı yapılmalı)

* Lastikler eskimiştir, yıpranmıştır ve balans yapmıştır. (lastikler değiştirilmeli).

* Lastiklerin hava basınçları düşük veya eşit değildir.

* Direksiyon bağlantı mekanizmasında boşluk-gevşeklik vardır veya tam tersi çok sıkıdır.

* Süspansiyondaki yaylar çok yumuşaktır, yıpranmış-çatlamış veya kırılmıştır.

* Süspansiyondaki amortisör arızalıdır.

Direksiyon Tepmesi nedir?

Direksiyon tepmesi araç yolda giderken, yol yüzeyinin şeklinden kaynaklanan ve  tekerleği darbeli bir şekilde döndürmeye çalışan kuvvetin, aniden direksiyonu çevirmesi olayıdır. 

Direksiyonun tepmesini azaltmak için bazı araçların direksiyon bağlantı kollarına amortisör yerleştirilir. Bunun dışında binek otomobillerin hidrolik direksiyon sistemi, yoldan gelen bu direksiyon tepmesini azaltıcı bir etki gösterir.

Direksiyon ve süspansiyon sistemindeki yukarı sayılan arızalar, direksiyonun bu şekilde tepme yapmasına sebep olabilir.

Virajda Lastik Sesi Oluşması

Virajlara aşırı hızlı girildiğinde lastiklerin ses yapması normaldir. Bunun dışında normal kullanımlarda virajda lastikler ses yapıyorsa, lastiklerin hava basınçları düşük olabilir, lastikler kalitesiz olabilir, lastikler çok aşınmış olabilir (dengesiz aşınma da olabilir), aracın ön düzen ayarları bozuk olabilir.

Görüntüle

Debriyaj Arızaları - Kavrama Sistemi Arızası Nasıl Anlaşılır? Arıza Belirtileri Nedenleri Çözümleri

(Debriyaj bilyası, baskı plakası, kavrama diski - balata)

Kavramada Kaçırma Nasıl Anlaşılır? (Debriyaj Kaçırma Belirtileri)

Sanayide; kavrama,  baskı balata, debriyaj aynı anlamda kullanılmaktadır.

*Özellikle yokuşlarda araç dururken kaldırmaya çalışıldığında araç kalkışta zorlanıyorsa, yani motor dönüyor fakat araç ilerlemiyorsa, kavrama kaçırıyordur. Yokuşta aracı kaldırırken kavrama kaçırdığında,  hafif bir titreşim, motor devri düşmüyorken aracın hareket etmemesi, aracın geri kaçması, balatanın kaçırması sebebiyle (balatanın sıyırması) balata yanık kokusu gelmesi gibi durumlar, kavramanın kaçırdığını gösterir.

*Kavramanın kaçırdığını anlamak için sürücüler tarafından basit bir test de yapılabilir (baskı-balata testi). Araç duruyorken el freni çekilir, araç yüksek bir vitese takılır (3-4-5), bu durumda bir miktar motor devri arttırılarak, ayak debriyajdan yavaşça çekilir, araç kaldırılmaya çalışılır. Eğer debriyaj çekilirken motor devri düşüyor ve araç stop etme eğilimine giriyor ve stop ediyorsa, kavrama (baskı-balata) sağlamdır. Eğer ayak debriyajdan çekilirken motor devri pek düşmüyor, araç stop etme eğilimi göstermiyorsa, baskı balata kaçırıyor demektir.

*Araç viteste (2-3. Viteste) yokuş yukarı çıkarken aniden gaz verildiğinde, motor devri yükseliyor (araç bağırıyor) fakat hız artmıyorsa, kavrama kaçırıyordur.

*Debriyaj pedalı çok yukarıda kavramaya başladığında, kavramanın kaçırma eğilimi artmış demektir.

Baskı Balata (Kavrama) Kaçırmasının Sebepleri Nelerdir?

*Kavramanın (debriyajın) kaçırmasının en büyük sebebi,  debriyaj balatasının çok aşınmış veya bitmiş olmasıdır. Balata değiştirilerek sorun çözülmektedir, bu değişimde genellikle balatayla birlikte, balatayı volana bastıran baskı (baskı diski) de set olarak değiştirilmektedir.

*Debriyaj balatası yağlanmıştır, bu durumda balata değiştirilmelidir. Yağlanmanın sebebi araştırılmalıdır; şanzımandan ve volan tarafından (krank keçesinden) yağ geliyor olabilir.

*Debriyaj pedalı boşluk ayarı yanlış yapılmıştır ve bozulmuştur, bu durumda sürücü debriyaj pedalına basmamasına rağmen, sanki basıyormuş gibi; debriyaj bilyası, baskı plakasındaki ayırma parmaklarına baskı yapar, bu durumda balatayı volana iten kuvvet azalmış olur ve kavrama kısmen ayrılmış olur. Yani balata volanla birlikte dönmesi gerekirken, düşük baskı sebebiyle volanın üzerinde kayarak-sürtünerek çalışır, bu debriyajın kaçırması demektir. Bu durumda balata aşırı ısınır, aşınır hatta yanar. Değiştirilmesi gerekir.

*Baskı plakası, baskı yayları aşınmış olabilir, baskı parmakları eğilmiş-kırılmış olabilir. Bu durumda baskı-balata set olarak değiştirilmelidir.

(Not: Baskı balata değişiminde mutlaka volan yüzeyi kontrol edilmelidir, çizikler, eğiklikler (bombe) varsa taşlamaya gönderilmelidir. Çatlak-kırık vb olması durumunda volan da değiştirilmelidir. Bozuk yüzeyli volan, en kısa sürede tekrar debriyaj arızasına sebep olur)

*Debriyaj pedalı serbestçe çalışmıyordur, pedalın mekanik bağlantısında tutukluk vardır, geri getirme yayları çıkmış-kopmuş-eskimiş olabilir. Pedalın serbestçe çalışmasını sağlayan ve bağlantı elemanların kullanılan plastik-kauçuk burçlar da kontrol edilmeli, kırık-bozuksa değiştirilmeli, kurumuş-yağsız kalmışsa, gres veya SAE 10 numara yağ ile yağlanmalıdır. Pedalın tutukluk yapıp serbest çalışmaması durumunda pedal tam olarak serbest (yukarı) pozisyona gelemez ve yine kısmi debriyaj halinde kaçırma meydana gelecek, balata aşınacaktır. Debriyaj telli veya hidrolik kontrollü debriyaj olması fark etmez.

*Motor bağlantı kulaklarında kopma-gevşeme olması durumunda da kavrama kaçırabilir. Motor kulakları (takozları), motoru aracın gövdesine bağlayan kauçuk ve cıvatalı parçalardır. Bu parçaların bozulması motorun pozisyonunu değiştirir, motor(volan) ve kavrama tam olarak merkezlenmiş halde yani bir eksen üzerinde çalışır. Bozuk-kopan  motor kulakları sebebiyle, motorun konumu kayarsa debriyaj kaçırır.

Debriyaj Balatasının Aşındığı Nasıl Anlaşılır?

Yukarıda detaylı olarak anlatıldığı gibi, balata aşındığında (incelik çok az kaldığında) debriyaj kaçıracaktır. Aynı zamanda debriyaj kaçırdığında da balata daha çabuk aşınacaktır.

(Debriyaj bilyası, baskı plakası, kavrama diski - balata)

Debriyaj Balatasının Çabuk Aşınmasının Sebepleri Nelerdir?

*Sürücünün ayağını sürekli debriyaj pedalının üzerinde bekletmesi, kavramanın kaçırmasına ve bunun sonucu balatanın çabuk aşınmasına sebep olacaktır.

*Aracın sürekli dur – kalklı kullanılması, sürekli şehir içinde kullanılması.

*Aracın sürekli agresif-sportif kullanılması, sık sık hızlanma ve fren yapılması.

*Çok sık ve sert biçimde vites değiştirilmesi.

*Aracın patinaj yaptırılarak kaldırılması, yokuşlarda aracı kaldırırken uzun süreli debriyaj yapılması, aracı hafif yokuşta debriyajda (yarım kavrama pozisyonunda) bekletmek.

*Volan yüzeyinin pürüzlü, çatlaklı veya çapaklı olması. Balata sürtünürken aşınmayı arttıracaktır.

*Balatalı diskin (kavrama diskinin) çarpık olması, baskı plakasının çarpık olması.

*Baskı plakasındaki baskı yaylarının zayıflamış olması. Bu durumda balatayı volana yeterince kuvveti bastıramayacak ve balata kaçıracak-sıyıracaktır, bunun sonucunda balata çabuk aşınır.

*Pedal bağlantılarının sağlam ve düzgün olmaması, pedal boşluk ayarının bozuk olması.

Debriyajdan Ses Geliyor - Kapma Yapıyor  (Baskı Balatadan Ses Gelmesi ve Aniden Kavraması)

*Debriyaj pedalı çubuk bağlantılarında tutukluk olup olması, debriyajın aniden kavrama yapmasına sebep olabilir. Bağlantı çubukları, burçlar, teller, yaylar kontrol edilmeli.

* Motor kulaklarında boşluk veya kırık olması (motor ve şanzımanın hizasının-ekseninin bozulması). Şanzıman ve motor bağlantısında, kavramanın tam olarak merkezlenerek takılması (merkezleme malafası veya klavuz mil ile) ve şanzımanın bağlantısının düzgün yapılması şarttır. Aksi halde ses ve kapma yapabilir.

* Debriyaj balatasının greslenmiş olması, balata yüzeyinin camlaşmış olması, kavrama diskinin (balataların üzerine perçinliği olduğu) yastık diskinin eğilmiş olması, balataların yastık disk üzerinde gevşemiş-boşluk yapması (perçinlerin kopması); debriyajın aniden kavrama – kapma yapmasına veya ses yapmasına sebep olabilir. Değiştirilmesi gerekir.

*Kavrama diskinin (balatalı diskin) göbeği frezelidir ve yine frezeli olan şanzıman giriş mili (priz direk mili) üzerinde, debriyaj pedalına basılıp-bırakılınca, ileri-geri hareket eder, böylece volana bastırılır (kavraşma) veya ayrılır (debriyaj). Yani balatalı disk (kavrama diski), vites kutusu giriş mili üzerindeki frezeli kısımda serbestçe ileri-geri hareket edebilmelidir. Eğer bu kısım yağsız kalmışsa veya bir sıkışma olmuşsa, hareket kısıtlanır veya tutukluk yapar, bu da debriyajın tutukluk yapmasına, kalkışlarda aracın aniden ileri atlama yapmasına sebep olur.

(Hidrolik Kumandalı Debriyaj-Kavrama Sistemi (Debriyaj Teli Yok))

Debriyaj Ayırmıyor - Araç Vitese Zor Geçiyor - Vitese Geçerken Ses Yapıyor

Bir aracın debriyajının tam ayırıp ayırmadığını anlamak için, aracın vitesini boşa alın ve rölanti devrini devir saatinden okuyun, daha sonra debriyaja basarak aracı 1. Vitese alın, ve bu haldeyken rölanti devrinin düşüp düşmediğine – dalgalanma yapıp yapmadığına bakın. Eğer araç viteste ve debriyaja basılıyken devir düşüyorsa, debriyaj-kavrama tam ayırmıyor demektir.

Bir araçta vites geçişlerinde (tüm viteslerde) zorluk yaşanıyor ve ses geliyorsa, bunun sebepleri;

-şanzıman yağı bitmiş-bozulmuştur.

-debriyaj tam ayırmıyordur.

-debriyaj bilyası bozuktur.

Eğer sadece belirli viteslere zor geçiyorsa (1-2 veya 3-4 gibi), diğer viteslere rahat geçiyorsa, bu durumda aracın debriyajında bir sorun yoktur, ilgili vitesin senkromeçlerinde arıza vardır, senkromeçin değişmesi gerekir.

Debriyajın ayırmama sebepleri nelerdir?

*Debriyaj pedal boşluk ayarı bozuktur, boşluk çok fazladır,

*Hidrolik kontrollü debriyaj varsa (debriyaj teli yok), debriyaj hidrolik sistemi hava yapmıştır, havasının alınması gerekir. Hidrolik borularda yağ kaçağı olabilir. Hidrolik yağ deposunda yağ bitmiş olabilir. (bazı araçlarda fren hidrolik deposu ve debriyaj hidrolik deposu ortak tek bir kutudur)

*Hidrolik debriyajlı (debriyaj teli yok) araçlarda, bir merkez silindir (pedalın yakınında) ve bir de ayrıma çatalını hareket ettiren ayrıma silindiri (aşağıda şanzıman-motor bağlantısında) vardır, bu silindirlerden biri arızalı olabilir. Bazı araçlardaysa, ayırma silindiri yerine, hidrolik debriyaj bilyası kullanılır, bunlarda ayrıma çatalı yoktur, debriyaja basınca hidrolik silindirli debriyaj bilyası direkt baskı parmaklarını içeri bastırır ve kavramayı ayırır, bu parça da arızalanmış olabilir.

*Baskı plakasındaki ayrıma parmakları (diyafram yaylar) bozulmuş-kırılmış olabilir.

*Baskı plakası eğilmiş olabilir veya kavrama diski (balata) gevşemiş olabilir.

*Yine kavrama diskinin frezeli göbeği, priz direk milinin frezeli kısmı üzerinde tutukluk yapıyor (rahat kayamıyor) olabilir, bunun sebebi yağsız kalması veya frezeli yüzeylerin bozulmuş-eğilmiş-kırılmış olması olabilir. Yağsız kalmışsa yağlanır. Frezeli mil veya göbek, hangisinin frezeleri bozulmuşsa değiştirilmesi gerekir.

*Motor bağlantı kulağının kopması-çıkması.

Debriyajdan (Kavramadan) Ses Geliyor - (Debriyaj Bilyası Arızası)

Debriyaj sisteminden ses gelmesi durumunda ilk önce bakılması gereken nokta, sesin tam olarak hangi pozisyonda geldiğidir. Vites boştayken mi? Vitesteyken ve debriyaja basılıyken mi? Vitesteyken debriyaja basılmamışken mi? Tam olarak debriyaja basarken veya bırakırken mi ses geliyor? Bu sorulara göre cevaplar değişecektir.

Kavramadan gelen seslerin sebepleri şöyledir:

*Yolda giderken ses geliyor ve vites değiştirmek için debriyaj pedalına basınca ses kesiliyorsa; bu ses şanzımandan geliyordur, kavrama-debriyaj sisteminde bir sorun yoktur.

*Araç çalışmıyorken, debriyaj pedalına basıp bırakırken ses geliyorsa, bu ses pedalın mekanik bağlantılarından geliyordur, baskı-balatadan değil. Pedal bağlantılarındaki eğilmeleri, burçlardaki yağsız kalmaları, burçların sağlamlığını kontrol edin, gereken yerleri yağlayın.

*Araç çalışırken - yolda giderken, debriyaja basıldığında ses geliyorsa (ötme sesi gibi), debriyaj bilyası (debriyaj rulmanı) bozulmuştur. Debriyaj bilyası söküldüğünde, elle çevrildiğinde pürüzsüz ve sessizce dönebilmeli, böyle olmuyorsa yağlanmalı, yine de düzelmezse değiştirilmesi gerekir.

*Araç viteste, debriyaja basılı değil, yolda giderken baskı balatadan ses geliyorsa; kavrama diski frezeli göbeği veya frezeli priz direk milinin frezeli kısımları aşınmış olabilir. Aşınan parça değiştirilir.

*Kavrama diski (balatalı disk) üzerinde bulunan damper yayları kırılmış olabilir, kavrama diski değiştirilmelidir.

*Motor – şanzıman eksen kaçıklığı olması, motor kulaklarının kopması gevşemesi.

*Araç viteste, durur pozisyonda ve debriyaj pedalına basılıyken bir ötme sesi geliyorsa bu ses; priz direk milinin ucunun, volanın göbeğindeki yatağından geliyor olabilir. Volanın merkezindeki bu yatak yağsız kalmışsa yağlanır, burç bozulmuşsa burç değiştirilir.

Debriyaj Bilyası Neden Bozulur?

Debriyaj bilyasının en yaygın arıza sebebi, yağsız kalması ve aşınması veya ayağın debriyaj pedalının üstünde bekletilmesi sebebiyle ayırma yaylarına sürtmesi ve aşınmasıdır. Debriyaj bilyası arızalanırsa, pedala basınca ötme sesi yapar.

Debriyaj Pedalı Sertleşiyor (Debriyaj Pedalı Çok Sert)

Debriyaj pedalı sertleşip, basmak için normalden daha fazla kuvvet gerekiyorsa, sistemde bir sorun var demektir.

*Debriyaj pedalı bir yere takılıyor, sürtüyor olabilir,

*Debriyaj pedalı geri getirme yayları ayarsız-bozuk, plastik-kauçuk burçları bozulmuş, yağsız kalmış olabilir.

*Debriyaj pedalı teli paslanmış-sıkışmış-tutukluk yapıyor olabilir. Debriyaj teli değiştirilmelidir.

Hidrolik kontrollü debriyaj sistemlerinde, debriyaj teli yoktur. Hidrolik hortum ve silindirler vardır ve bu pedalın çalışması çok yumuşaktır. Hidrolik kumandalı debriyajda pedal sertleşmesi oluyorsa, hidrolik silindirlerde (ana silindir veya itici silindir) bulunan pistonlar sıkışmış olabilir.

Debriyaj Pedalı Titriyor (Debriyaj Pedalı Neden Titrer)

Debriyaj pedalına hafifçe basıldığında çok az bir titreşim hissedilmesi normaldir. Fakat titreşim fazlaysa bir arıza olduğu anlamına gelir. Arıza durumunda debriyajda titreme olayı klasik debriyaj telli araçlarda hissedilir, hidrolik kumandalı debriyaj olan araçlarda pedal titremesi olamaz, çünkü baskı-balatayla pedal arasında mekanik bir bağlantı yoktur, hidrolik basınçla kumanda edilir.

Debriyaj pedalı titreşiminin sebepleri şunlardır:

*Motor ve şanzıman aynı eksende değildir; motor kulakları kırılmış gevşemiş olabilir, şanzıman motor bağlantı civataları gevşemiş olabilir, baskı balata toplanırken merkezleme yapılmadan toplanmış olabilir. Eksen kaçıklığı giderilmelidir.

*Volanın yerine düzgün takıldığı, eğik-bükük-çizik olmadığı kontrol edilmeli. Volan yalpa yapmadan dönüyor olmalıdır. Aksi halde pedalda titreşim olur.

*Kavrama diski (balatalı disk) ve/veya baskı plakası çarpık olabilir.

*Baskı plakasındaki ayırma parmaklarının ayarsız olması, eğik olması, kırık veya çatlak olması gibi durumlar titreşimlere sebep olur.

Görüntüle

Vites Kutusu (Şanzıman) Arızası - Belirtileri - Nedenleri - Çözümleri

Araç Vitese Geçmiyor veya Araç Vitese Zor Geçiyor

*Aracın vitese zor geçmesine, vites geçişlerinde metalik sürtünme sesi gelmesi, birkaç denemede vitese geçmesi, geçirilen vitesten çıkmaması ( o viteste takılı kalması); kavramanın (debriyajın) tam olarak ayırmaması sebep olabilmektedir. Bu sebeple ilk önce yapılması gereken işlem, aracın debriyaj sisteminin düzgün çalıştığından emin olmaktır. Belki de şanzıman sağlamdır, sorun debriyajdan kaynaklanıyordur. Debriyaj (kavrama) sistemi sağlamsa, artık vites kutusundan şüphelenebiliriz.

*Vites geçişlerinde zorluk olması, vitese takarken ses gelmesi veya vitese hiç takılamaması arızalarının en yaygın sebebi senkromeç arızasıdır. Senkromeç arızası nasıl anlaşılır? Eğer sadece belirli bir vitese geçişte ses geliyor – zorluk yaşanıyorsa (örneğin sadece  1.vitesten-2’ye  veya 3-4 veya 5-6 gibi), diğer viteslere takarken bir problem olmuyorsa, bu büyük olasılıkla bir senkromeç arızasıdır. 

Senkromeçler, vites değiştirmeyi sağlayan parçalardır. 5 vitesli bir şanzımanda

1-2. vitesleri bir senkromeç,

3-4.vitesleri bir senkromeç

5. vites için bir senkromeç

Ve geri vites için bir senkromeç kullanılır (genelde geri vites için senkromeç kullanılmaz).  (şanzıman tasarımına göre küçük değişiklikler olabilir)

Senkromeç arızalanırsa, ilgili viteslere geçişte zorluk, mekanik dişli sürtünme sesi veya vitese hiç geçmeme gibi sorunlar meydana gelir. Senkromeçlerde en çok bozulan parça, senkromeç bilezikleridir (sarı renkli), senkromeç bilezikleri aşınabilir, kırılabilir veya yamulabilir, senkromeçin diğer kısımları sağlamsa sadece bileziğin değiştirilmesiyle arıza giderilebilir. Bunun dışında manşonun iç dişlileri, ilgili vites dişlisinin kurt dişleri, senkromeçin içindeki kilit pimleri, çeşitli yay-segmanlar sağlam mı diye kontrol edilmelidir.

*Vites kutusunun içerisinde, vites dişlileri arasındaki senkromeç  manşonlarını  kaydırarak vites geçişlerini sağlayan, değiştirme çubukları vardır. Bu değiştirme çubukları, bir çatalla, senkromeç manşonunu kavramış durumdadırlar. Bu durumda; değiştirme çubuğun eğilmiş olabilir, üzerindeki segmanlardan biri çıkmış olabilir. Değiştirme çatalı eğilmiş olabilir, çatal-manşon bağlantısında bir sorun olabilir. Manşon, senkromeç üzerinde sıkışmış olabilir, rahatça eksenel hareket yapamıyor olabilir.

*Vites dişlileri veya senkromeçlerde aşınma kırılma varsa, o parçalar değiştirilmelidir. Bu parçalarda sadece kirlenme vb. durumlar oluşmuşsa, temizlenip yağlanmaları sorunu çözebilir.

*Vites kolu ile şanzımanın vites değiştirme mekanizması, birbirine iki şekilde bağlanır, yani vites kolunun hareketinin şanzımana iletmek için iki tip bağlantı vardır;

-Vites kolu ile şanzıman arasında metal çubuk , kol ve levyelerle bağlantı kurulması, (genelde eski tip araçlarda) (vites kolu titrer ve oynar araç kalkış yaparken)

-Vites kolu ile şanzıman arasında çelik tellerle (çelik halat), (2 tane) bağlantı kurulması, (yeni nesil araçlarda) (vites kolunda titreme ve oynama olmaz)

Vites kolunu şanzımana bağlayan elemanlarda bir tutukluk, gevşeklik gibi sorunlar olduğunda, vitese geçişlerde zorluklar yaşanacaktır. Vites kolu, şanzımana kol-çubuk-levyelerle bağlıysa, bu elemanların düzgün çalışıp çalışmadığı; eğiklik, boy uzaması-kısalması, pim-cıvata vb. parçaların çıkması – gevşemesi, yağsız kalması, varsa burç vb. parçaların sağlamlığı vb. kontrol edilmelidir.

Eğer vites koluyla şanzımanı bir birine çelik halatlar bağlıyorsa, yine bu halat bağlantılarının boşluksuz, sürtünmesiz rahatça çalıştığından emin olmak gerekir, halat uçları vites kolunda ve şanzımanda bir çeşit levye bağlantısına sahiptir, bu bağlantıların sağlamlığı kontrol edilmelidir.

*Şanzımanın üzerinde, vites kolundan gelen bağlantı çubuklarının veya halatların bağlandığı, üzerinde bir ağırlık topuzu da olan bir “değiştirme mekanizması” vardır. Vites kutusu (şanzıman) gövdesinde bulunan bu değiştirme mekanizması, vites kutusu içerisinde bulunan ve senkromeç tertibatını ileri-geri hareket ettirerek vites geçişlerini sağlayan, değiştirme çubuklarına hareket verir. Yani sürücünün vites kolunda yaptığı hareket, şanzımandaki değiştirme mekanizmasına iletilir. Değiştirme mekanizmasında bir değiştirme kolu bulunur, değiştirme kolunda tırnaklar vardır, bu tırnaklar değiştirme çubuklarını iter-çeker. Değiştirme mekanizması sağlam mı, değiştirme kolundaki tırnaklar sağlam mı, değiştirme kolundaki yaylı mekanizma sağlam mı, değiştirme mekanizması bağlantıları sağlam mı diye kontrol edilmesi gerekir.

Vites Değiştirirken Ses Gelmesi (Vites Değiştirirken Zorlanmak)

Vites değiştirirken vites kutusundan ses geliyorsa sebebi şunlar olabilir;

*Öncelikle debriyaj pedalına tam olarak bastığınızdan emin olun.

Debriyaj pedalına tam basılıyorsa, debriyaj sisteminin kavramayı tam ayırdığından emin olun.

Debriyajda bir sorun yoksa,

*Senkromeç arızası olabilir (özellikle sadece belirli bir vitese takarken ses geliyorsa, büyük ihtimalle senkromeç arızasıdır). Senkromeç bileziği aşınmış olabilir, kilit pimleri-yayları bozulmuş olabilir, manşon-çatal tertibatı yamulmuş olabilir, manşon-kurt dişli dişleri aşınmış veya eğilmiş olabilir.

*Giriş veya çıkış millerinde bulunan yataklı (serbest dönen) vites dişlileri sıkışmış olabilir.

*Mil yatakları boşluk yapmış, eksenel gezinti artmış olabilir.

*Şanzıman yağı azalmış-bitmiş olabilir veya şanzıman yağının özelliği kaybolmuş bozulmuş olabilir, şanzımana kalitesiz uygun olmayan yağ konulmuş olabilir.

* Ani ve büyük hız farkları varken vites değiştirmeye çalışmak, araç durmamışken ileriden geriye veya geriden ileri vitese takmak, şanzımandan ses gelmesine, dişlilerin zorlanmasına sebep olur. Bundan kaçınmak gerekir.

*Priz direk milinin rulman yatağının bozulması veya uç kısmının volan göbeğindeki yatakta serbest dönememesi, vites geçişleri zorlaştırıp sese neden olabilir.

Vites Kutusundan Ses Gelmesi Nedenleri (Vites Kutusundan Neden Ses Gelir - Şanzımandan Ses Gelmesi)

Öncelikle sesin nereden geldiğinin tespit edilmesi gerekir. Bunu belirlemek için yapılması gerekenler:

-Vites boşta, araç çalışıyor, ses geliyor. Debriyaja basın; ses kesilirse bu ses şanzımandan geliyordur. Ses kesilmezse bu ses baskı-balata (kavrama sisteminden) veya motordan geliyordur.

*Şanzımandaki mil yataklarının (rulmanların) bozulması durumunda ötme sesi gelecektir, yataklar ve rulmanlar kontrol edilmelidir.

*Araç viteste yolda giderken metalik (meta öğütme ses) gelirse, vites dişlileri aşınmış demektir.

*Özellikle vites değiştirirken gelen darbe-çarpma sesleri, vites kutusu – vites kolu bağlantısındaki boşluklardan – ayarsızlıklardan, vites kutusu değiştirme mekanizmasındaki arızalardan meydana gelir. Tüm çubuk-kol-levye-burç bağlantıları kontrol edilmeli, boşluklar giderilmeli, yağsızsa yağlanmalıdır.

*Debriyaja basınca ötme sesi geliyorsa, debriyaj bilyası yağsız kalmış veya bozulmuştur.

*Vites boşta, araç duruyorken ve debriyaja basılıyken sürtünme sesi geliyorsa, bu ses volan göbeğindeki burçlu yatağın yağsız kalmasından kaynaklanabilir (bu yatağa, priz direk milinin ucu girer).

*Kilometre dişlisinin aşınmış olmasından ötme sesi oluşabilir.

Sesin kaynağını bulabilmek için, sesin oluştuğu sırada; debriyaj durumu, hangi vitesteyken oluştuğu gibi durumlara bakılır, böylece o sırada hangi parçaların hareket ettiği bilinir, böylece hangi parçalardan kaynaklandığı tahmin edilebilir.

Şanzımandan gelen sesler yukarıdaki sebeplerle olabilir, arızanın giderilmesi için şanzımanın indirilip tamamen sökülmesi, tüm hareketli parçaların (dişliler, senkromeçler, mil yatakları, değiştirme çubukları vb) kontrol edilmesi gerekir.

Şanzıman Yağ Kaçağı Nedenleri (Vites Kutusu Yağ Kaçağı Nasıl Anlaşılır)

Şanzıman yağ kaçağı, araç lifte alındığında gözle kontrolle anlaşılabilir. Yağ kaçağı belirtileri ve sebepleri şunlardır:

*Şanzıman giriş ve çıkış millerinin yatakları, keçeleri bozulmuşsa buradan yağ sızıntısı meydana gelebilir.

*Kalitesiz yağ kullanılması sonucu şanzıman yağı köpüklenme yapabilir, bu da yağ kaçaklarına sebep olur.

*Şanzıman gövdesinde (genelde alüminyumdur) çatlak meydana gelmesi durumunda, yağ kaçakları olacaktır.

*Önden çekişli araçlarda şanzıman ve diferansiyel tek bir gövde içerisindedir (buna transaks denir). Şanzımanın yağı hem şanzımanı hem de diferansiyeli yağlar. Diferansiyelin aks çıkışlarında keçeler bulunur, bu keçelerin aşınması-ezilmesi-yıpranması sonucu yağ kaçakları olabilir.

*Şanzımana (vites kutusuna) gereğinden fazla yağ doldurulması, yağ sızıntılarına sebep olur.

*Şanzımanda iki adet tapa bulunur, biri doldurma tapası (üstte), biri boşaltma tapası (altta), bu tapaların gevşek olması veya contalarının bozulması (belki sıvı conta veya teflon bant) buralardan yağ kaçağına sebep olabilir.

Şanzıman yağsız kalırsa, dişliler ve senkromeçler, mil yatakları büyük zarar görür, aşınır. Vites geçişleri zorlaşır, sesler gelir. Yağ kaçağı zamanında önlenip değiştirilmezse, büyük masraflar açabilir.

Araç Vitesten Çıkmıyor - Vites Kilitlenmesi 

Aracın vitese geçmesini zorlaştıran ve yukarıda detaylı anlatılan bazı arızalar, takılı vitesten çıkmama sorununa da sebep olabilir. Bunlar;

*Vites kolu-şanzıman bağlantısında; kırık-gevşeklik-eğiklik-çarpıklık-sıkışma-tutukluk vb. problemler.

*Debriyaj sisteminin kavramayı tam olarak ayıramaması (debriyaj pedalına basılmasına rağmen, motordan şanzımana dönüş hareketinin iletilmeye devam etmesi), vitese geçişlerde zorluk oluşturacağı gibi, vitesten çıkarmada da zorluk oluşturabilir. İlk önce debriyaj sisteminin arızasız olduğundan emin olmak gerekir.

*Şanzıman yağı bitmiştir-çok az kalmıştır. Yağsız çalışan hareketli parçalar; ısınır-aşınır hatta birbirine kaynayabilir  (yapışabilir).

*Şanzımanın içerisinde senkromeç manşonlarını hareket ettiren, değiştirme çubuklarının üzerinde (gövde kanalında yuvalı) yaylı kilit bilyaları vardır, normalde bu kilit bilyaları; yolda giderken vitesin kendiliğinden boşa atmasını engeller. Eğer bu kilit bilyaları sıkışırsa, vitesten çıkmama – zor çıkma arızası görülür.

*Vites kutusu değiştirme mekanizması, değiştirme kolu, değiştirme mili (çatallara takılı olan) arızalı olabilir.

*Senkromeç mekanizmasının arızalı olması, senkromeçteki frezeli göbek-manşon arasında sıkışıklık-eğiklik-kırık vb olması sonucu, araç viteste kilitli kalabilir.

Araç Vitesten Neden Atar? (Şanzıman Vitesten Atıyor - Vites Boşa Atıyor) 

*Vites değiştirme çubuklarının eğilmesi, kasılması vb. sebepler. Vites kolu-şanzıman bağlantısındaki kasılmalar, tutukluklar vitesin kendiliğinden (bazen gaz verip araç yüke binince) atmasına sebep olabilir.

*Şanzımandaki vites dişlilerinde bulunan kurt dişlilerin, manşon dişlilerinin aşınmış olması.

*Senkromeç veya parçalarının aşınması, senkromeç kilit pimlerinin bozulması, segman-yayların bozulması-gevşemesi. Özellikle sadece belirli bir vitesten atma söz konusuysa, ilgili  senkromeç arızası olma olasılığı artar.

*Vitesin kendiliğinden atmasını engelleyen, değiştirme çubuklarının gövdeye geçtikleri yuvalarında bulunan ve değiştirme çubuklarındaki oyuklara oturan yaylı kilit bilyalarının tutukluk yapması, yayların zayıflaması - gerginlikleri kaybetmesi.

*Vites kutusu giriş ve çıkış millerinin yataklarının (rulmanlarının) bozulması-gevşemesi, millerin eksenel gezintilerinin artması (boşluk yapması)

*Miller üzerindeki (giriş-çıkış milleri) frezeli kısımların aşınması-gevşemesi, bu miller üzerinde çalışan vites dişlilerinin ve senkromeç göbeklerinin gevşemesi- eksenel boşluk yapması.

*Motor ve şanzıman bağlantısının gevşek olması, eksenden kaçık olması gibi durumlar, (debriyaj pedalında titremeler şeklinde kendini gösterir).

Araç Vitesteyken Gitmiyor (Araç Vitesteyken Hareket İletmiyor)

Araç viteste olmasına rağmen, hiç hareket etmiyorsa ilk önce debriyaj sistemini kontrol etmek gerekir, debriyaj sistemindeki bir arıza, hareketin motordan şanzımana geçişine izin vermiyor olabilir.

Eğer debriyaj sistemi sağlamsa, vites kutusu içerisinde ciddi bir arıza var demektir. Vites kutusu içerisindeki millerden biri kırılmış olabilir, dişliler kırılmış olabilir, değiştirme çatalı çıkmış olabilir, değiştirme çubuğu kırılmış olabilir, değiştirme mekanizması bozulmuş olabilir (vites değiştirme hareketi belki de şanzımana-değiştirme çubuklarına iletilmiyordur, vitese taktığımız sanırız fakat aslında vites boştadır).

Görüntüle