Karbon Kanister Sistemi ve Benzin Deposu Hava Tahliye Valfinin Görevi

  Karbon Kanister Valfi Nedir? Görevi Nelerdir? Benzinli motorların yakıt deposunda bulunan sıvı benzinin üzerinde her zaman bir miktar benz...

 

Karbon Kanister Valfi Nedir? Görevi Nelerdir?

Benzinli motorların yakıt deposunda bulunan sıvı benzinin üzerinde her zaman bir miktar benzin (yakıt) buharı bulunmaktadır. Bu yakıt buharını çekip tekrar emme manifolduna (gaz kelebeği boğazına) gönderen parçaya karbon kanister valfi (benzin deposu hava tahliye selenoid valfi) denir, benzin buharını depolayan kutuya karbon kanister haznesi denir. Böylece, hem benzin deposundaki benzin buharı (hidrokarbonlar) doğaya salınıp havayı kirletmemiş, hem de benzine verilen para (yakıt) boşa gitmemiş yakıt tasarrufu sağlanmış olur.

Bu konuya temel olarak Benzin-yakıt deposu havalandırma sistemi okunabilir.

Evap Nedir?

Evaporative Emission Control Canister : Buharlaşma emisyon kontrol kanisteri ya da Evaporative Emission Control System: Buharlaşma emisyon kontrol sistemi olarak da otomotiv literatüründe geçer. Burada kastedilen benzi buharı geri kazanımı/yeniden kulanımıdır.

Karbon Kanister Valfinin Görevi Nedir? (Benzin Deposu Hava Tahliye Valfi)

Aktif karbon filtresinde depolanan benzin buharını, uygun zamanlarda elektronik kontrol ünitesinin (ECU) kontrolu altında, miktarı ayarlanarak, emme manifolduna (gaz kelebeğinin hemen sonrasına) göndermek ve motorda yakılmasının sağlamaktır. Karbon kanister selenoid valfi, normalde kapalı olan bir elektromanyetik valftir ve açılıp kapanarak, benzin buharının akışını kontrol eder. Çalışırken “tık tık tık” şeklinde sesi duyulabilir, bu valfin açılıp kapanma sesidir normaldir. Bu ses her zaman gelmez, sadece kanister haznesi boşaltılırken çalışır.

Karbon Kanister Ne İşe Yarar? Çalışması ve Yapısı

Karbon kanister sisteminde farklı marka ve modellerde çok farklı uygulamalar kullanılmaktadır fakat genel olarak sistemin çalışması aşağıdaki temel parçalarla sağlanır:

*Karbon kanister + karbon kanister valfi + depo basınç sensörü + vakum çek valfli depo kapağı  

*Karbon kanister + karbon kanister valfi + havalandırma selenoid valfi + depo basınç sensörü Sızdırmaz depo kapağı

Karbon kanister haznensin içi, benzin buharını emen-tutan küçük silindirik aktif karbon parçacıklarıyla doludur. Karbon kanister haznesi kolay kolay bozulmaz ve araç ömrü boyunca kullanılabilir.

Karbon kanister valfi açıldığında, emme manifoldundaki vakumun etkisiyle benzin buharı, gaz kelebeğinden giren temiz havanın içine karışarak yanma odasına gönderilir. Motorda direkt benzin enjeksiyon sistemi varsa da sistem aynı çalışır.

Motor soğukken karbon kanister valfi kapalıdır ve benzin buharını göndermez (aşırı zengin karışım oluşmasın diye), motor ısındığında (yaklaşık 70^o ‘den sonra), kanister haznesi doluysa, valf açılarak benzin buharını gönderir. Yanma odasına ilave olarak gönderilen benzin buharı, hava-yakıt karışımını oranını değiştirir, bu değişim lambda sensörü tarafından algılanır ve ECU’ye iletilir, ECU, enjeksiyon süresini azaltarak hava yakıt karışımını düzenler.

Yakıt buharının geri kazanılmasında şu parçalar kullanılır: ECU, Motor devir sensörü, soğutma suyu sıcaklık sensörü, gaz kelebeği konum sensörü, debimetre, karbon kanister valfi, havalandırma selenoid valfi .

Benzin deposundan benzin buharı karbon kanistere gitmeden önce yakıt buharı ayrıştırıcısından geçer. Yakıt buharı ayrıştırıcısı yakıt  deposunun üst kısmında bulunur ve depodaki sıvı benzini, benzin buharından ayırır, böylece sıvı benzinin karbon kansiter haznesine ulaşmasını ve hemen dolmasını engeller. Eğer yakıt buharı ayrıştırıcı arızalanırsa – tıkanırsa, yakıt deposu sağlıklı bir şekilde havanlandırılamaz ve yakıt beslemesi azalır ve depo zarar görür (eğer depo kapağında havalandırma valfi yoksa).

Ayrıca yakıt deposunda bulunan depo basınç sensöründen gelen bilgiler de sistemin yönetilmesinde kullanılır.

(Karbon kanister benzin buharı geri kazanımı sistemi çalışma şeması)

Karbon Kanister Haznesi ve Karbon Kanister Selenoid Valfi Nerededir?

Karbon kanister kutusu genelde motor kaputunun altında emme manifoldu tarafında, süspansiyon kulesine civatalı olarak bulunur. Bazı araçlarda arkada benzin deposunun yanında olabilir.

Karbon kanister selenoid valfi, genelde emme manifolduna – gaz kelebeğine yakın, benzin buharı giriş hortumu üzerinde bulunur, benzin buharı hortumu gaz kelebeği boğazına kelepçeli olarak takılıdır.

Karbon kanister haznesinin iki bağlantı hortumu vardır;  girişine depodan gelen benzin buharı  hortum bağlıdır, çıkış hortumu üzerinde ise karbon kanister selenoid valfi bulunur ve bu hortumun ucu emme manifoldu girişine, gaz kelebeğinden hemen sonra boğaza bağlıdır. Ayrıca üzerinde bir adet hava giriş deliği bulunur (bazı tiplerde hava girişi alttadır), yakıt buharı emme manifolduna gönderilirken, bu delikten gelen havayla birlikte gönderilir. Yeni nesil sistemlerde karbon kanister hava girişinde bir havalandırma selenoid valfi de bulunur.

Karbon kanister selenoid valfi ve havalandırma selenoid valfi iki ayrı valftir.

Karbon kanister selenoid valfi (benzin deposu hava tahliye selenoid valfi); kanister haznesinden emme manifolduna giden benzin buharını kontrol eder, normalde kapalıdır, buhar yakılmaya gönderilirken ecu tarafından açılıp kapatılır. Yakıt deposundaki buhar basıncının (havanın) boşaltılmasını sağlar.

Havalandırma selenoid valfi; kanister haznesine giren temiz havayı kontrol eder, normalde açık bir valftir. ECU sızdırmazlık testi yaparken bu valfi kapatır. Karbon kanistere ve yakıt deposuna giren havayı kontrol eder.

  

Karbon Kanister Valfi Arızası ve Karbon Kanister – Yakıt Deposu Havalandırma Sistemi Arızası

Karbon kanister arızalandığında gösterge panelinde arıza lambası yanar. Karbon kanister arızasının genel sebebi; kanister valfnin arızalanması, karbon kanister kutusunun kırılması-çatlaması-kirlenip tıkanması veya benzin buharı hortum bağlantılarında delik-çatlak sızıntı meydana gelmesi ya da hortumların tıkanmasıdır. Benzin buharı hortumunun tıkanması arızası, hortumun depo ve kanister uçlarının sökülüp hava basılması ve temizlenmesiyle çözülebilir.

Yakıt deposunun kapağı iyi takılmadığında sıkılmadığında ya da depo kapağının kapatılması unutulduğunda da sürücü gösterge panelinde arıza lambası yanacaktır, ECU bunu yakıt sisteminde bir delik var diye algılar.

Karbon kanister valfinin arıza kontrolü, soket bağlantısından elektrik verilip çalışıp çalışmadığına bakılarak veya multimetreyle direnç kontrolüyle (kısa devre – kopukluk) yapılabilir. Diyagnostik test cihazıyla kontrol etmek en doğru yol olacaktır.

Benzin almak için petrole gittiğinizde yakıt depo kapağını açınca pıs diye bir ses duyuyorsanız (içeri hava çekme:vakum veya dışarı hava salma:basınç), yakıt deponuzun havalandırma sisteminde; örneğin yakıt deposu havalandırma valflerinde (çekvalflerde), genleşme haznesinde veya karbon kanister sisteminde; örneğin karbon kanister haznesinde, karbon kanister selenoid valfinde bir sorun var demektir.

Günümüzde üretilen otomobiller, OBD 2: On Board Diagnostic 2: Araç üzerinde arıza tespiti sistemiyle beraber yakıt sisteminde veya yakıt deposunda delik-sızıntı olup olmadığını otomatik olarak elektronik kontrol ünitesinin kumandasında tespit edebilir. Yakıt deposundaki deliğin büyük veya küçük olup olmadığını da tespit edebilir.

Yakıt sistemi sızdırmazlık testi için genelde iki yöntem kullanılır; basınç testi ya da vakum testi.

(Karbon kanister sistemi çalışması ve sızıntı-kaçak tespiti) 

Burada vakum testi sistemi anlatılacaktır. Bu testi elektronik kontrol ünitesi kendiliğinden yapar. Arıza tespit edilirse arıza lambası yanar. Yukarıda karbon kanister sistemi şeması görülmektedir. Sistemde yakıt deposuna havanın girdiği tek yer, havalandırma valfidir.

*ECU, havalandırma valfini bir süre için kapatır, havalandırma valfi kapanınca artık yakıt sistemine hava giremez.

*Daha sonra ecu, karbon kanister selenoid valfini açar,böylece emme manifoldunun vakumu, yakıt buharı sistemine (depo dahil) etki eder. Artık sistemde vakum vardır.

*ECU, yakıt deposu basınç sensöründen basınç-vakum sinyalini alıp okur, eğer sistemde vakum oluşuyorsa, depoda delik, hortumlarda çatlak vb. yoktur. Eğer sistemde vakum oluşmuyorsa, ya da vakum değeri düşüyorsa, yakıt sisteminde sızıntı var demektir. Bu durumda arıza lambası yanacaktır. Sistem komple kontrol edilmeli delik-çatlak kapatılmalıdır.

Bu konuya temel olarak Benzin-yakıt deposu havalandırma sistemi okunabilir.

Ayrıca bakınız: Benzin Pompasının çalışması ve Benzin Pompası Arızası...