Hız Sensörü Nedir Ne İşe Yarar Hız Sensörü Çalışma Prensibi

(Dişli tip kilometre hız sensörü)

Hız - kilometre sensörü ne işe yarar görevi nedir?

Araç hız gösterge sensörü aracın hızını algılayarak elektronik kontrol ünitesine (ECU) iletir. Aracın hız ve kilometre bilgisi ayrıca sürücü gösterge panelinde, hız göstergesi ve kilometre göstergesinde gösterilir.

Hız sensörü nasıl çalışır? (Hız sensörü çalışma prensibi)

Araç hız sensörü birkaç çeşit tasarıma sahip olduğundan, çalışma prensipleri farklılık göstermektedir.

Hız sensörü çeşitleri:

* Kilometre telli hız göstergesi (en eski tip) 

* Dişli Tip Hız Sensörü (Kilometre Dişlisi) (eski tip)

* Manyetik Tip Hız Sensörü (Bobinli - Hall Effect) (En son teknoloji)

Biz burada iki çeşit hız sensörünün çalışması anlatalım.

*Dişli Tip Hız Sensörü (Kilometre Dişlisi - Kilometre Sensörü)

*Hız-kilometre sensörü nerede bulunur?

Hız gösterge sensörü, vites kutusu üzerindeki yuvasında bulunmaktadır.

Kilometre dişli tip araç hız sensörü, önden çekişli araçların vites kutusunda, diferansiyelin olduğu bölümde bulunur. Önden çekişli motorlarda kullanılan transaks vites kutusunda, bilindiği gibi vites kutusu ve diferansiyel tek bir gövde içerisinde bulunmaktadır. Arkadan itişli araçlardaysa, araç hız sensörü, vites kutusu çıkış milinde bulunmaktadır.

Arkadan itişli araçlardaysa, vites kutusunun çıkış mili üzerinde bulunmaktadır. 

(Vites kutusu çıkış miline bağlanan kilometre-hız sensörü)

*Dişli Tip Hız-Kilometre Sensörü Nasıl Çalışır?

Sensörde ve şanzıman çıkış milinde plastik sonsuz vida dişler bulunmaktadır, böylece şanzıman çıkış milinin dönüş hareketi, hız sensörüne iletilmekte, hız sensörüyse bu dönüş hareketini elektrik siyallerine dönüştürerek elektronik kontrol ünitesine göndermektedir.  Dönüş hızına bağlı olarak voltaj veya voltaj frekansı değişmekte ve hız hesaplanmaktadır. Şanzıman çıkış milinin dönüş hareketin aracın hızı ve yaptığı kilometre hesaplanarak sürücü gösterge panelinde de gösterilmektedir.

*Manyetik Tip Hız Sensörü (Bobinli - Hall Effect) 

Manyetik tip hız hız sensörü en geliştirilen ve günümüz araçlarında kullanılan hız sensörü tipidir. Vites kutusu çıkış miliyle herhangi bir temas yoktur, tamamen manyetik alan etkisiyle çalışan elektronik bir hız sensörü tipidir, daha hassas ölçüm yapar ve sıcaklıktan etkilenmez. 

(Manyetik tip (hall etkili) hız-kilometre sensörü)

Çalışma prensibi olarak hall effect prensibine göre çalışır. Sensörün içerisinde bir sabit mıknatıs ve bakır tellerden oluşan bir bobin bulunmaktadır. Sensörün hemen önünden, sensör için özel olarak takılmış olan sensör sinyal dişlileri geçmektedir. Çıkış miliyle beraber, sensör dişlisinin dişleri, sensörün önünden geçerken bir manyetik alan değişimi oluştururlar, bu manyetik alan değişimiyle bir voltaj sinyali oluşur. Oluşan voltaj sinyali kare dalga (dijital) yapıdadır ve bu sinyal elektronik kontrol ünitesine gönderilerek, aracın o anki hızı hesaplanır. Ayrıca aracın kilometre bilgisi de bu sensörün sinyalleriyle hesaplanır.

Bazı araçlarda vites kutusunda bulunan hız sensörünün yaptığı işler ABS tekerlek hız sensörleri vasıtasıyla yapılır. Abs tekerlek hız sensörleri, her bir tekerlekte ayrı ayrı bulunur ve her tekerlekte, poryanın arkasında aks milinde bir sensör sinyal dişlisi bulunur. Böylece tekerleğin dönüş hızı anlık olarak elektronik kontrol ünitesine gönderilir.

 (Abs tekerlek hız sensörü)

Hız sensörünün gönderdiği sinayaller,  elektronik kontrol ünitesi (ECU) tarafından alınarak şu işler gerçekleştirilir;

* Aracın km bilgisini tutmak,

* Hız göstergesinde araç hızını göstermek,

* Cut-off (yakıt kesme) stratejilerini uygulamak,

* Hız sabitleyiciyi kontrol etmek,

* Motor yönetiminde kullanmak,

*Ateşleme sisteminde ateşleme zamanlamasını ayarlamak,

*Yakıt enjeksiyon sisteminde hava-yakıt karışımını ayarlamak,

*Vites kutusu kontrol ünitesiyle (otomatiklerde), vites kutusu geçiş noktalarını (vites değiştirme anlarını) ayarlamak,

* ABS fren sisteminin çalışmasında,

* ESP’nin (elektronik stabilite programı) devreye girmesinde ve yönetilmesinde.

Hız sensörü arızası ve belirtileri

Hız sensörü arızalandığında, arıza lambası yanacaktır ve hız göstergesi çalışmayacaktır. Hız sensörünün muhtemel arıza sebepleri; sensör bozulmuştur, bağlantı kablolarında veya bağlantı soketinde kopma-gevşeme-korozyon-kirlenme yağlanma-kısa devre gibi bağlantı problemleri olmuştur. 

Görüntüle

Vuruntu Sensörü Nedir Ne İşe Yarar? Arızası Görevi

Vuruntu Sensörü Ne İşe Yarar (Görevi Nedir)? (Knock Sensor Nedir)

Vuruntu sensörü (knock sensor) motorda meydana gelen vuruntu ve titreşimleri tespit eder ve elektronik kontrol ünitesine (ECU) bildirir. Motorun yakıt ve ateşleme sistemini yöneten motor kontrol ünitesi, vuruntu sensöründen gelen sinyallere göre ateşleme ve enjeksiyon avansını ayarlar.

Elektronik kontrol ünitesi gelen bu sinyali hafızasında kayıtlı olan değerlerle kıyaslayarak yorumlar ve  vuruntunun büyüklüğüne göre, motorun ateşleme avansını azaltır.  Motor kontrol ünitesi, motor bloğunda bulunan vuruntu sensörü sayesinde, hangi silindirin vuruntuya sebep olduğunu tespit edebilir ve, noktasal olarak o silindirin ateşleme avansını azaltabilir. Vuruntunun ortadan kalkması durumunda, ecu ateşleme avansını normal düzeyine arttırır.

Vuruntu sensörü, vuruntu titreşim oluştuğunda 300 ila 500 milivolt arasında bir gerilim üretir.

Vuruntu sensörleri hem dizel motorlarda hem benzinli motorlarda kullanılmaktadır.

*Benzinli motorlarda vuruntu sensörü, ateşleme zamanının (ateşleme avansının) motor kontrol ünitesi tarafından ayarlanmasını sağlarken;

*Dizel motorlarda vuruntu sensörü, dizel enjektörlerin ön püskürtme zamanlamasının motor kontrol ünitesi tarafından ayarlanmasını sağlar.

Vuruntu Sensörü Nasıl Çalışır? ( Çalışma Prensibi) 

Vuruntu sensörünün içinde piezo kristal eleman vardır, bu piezo elemana (piezoelektrik) titreşim ya da basınç uygulandığında, elektrik voltajı üretmektedir. Yani vuruntu sensörü, titreşimi elektrik sinyaline dönüştürür. Vuruntu sensöründe, motorun vuruntu-detonasyon yapması sonucu oluşan voltaj gerilimi, elektronik kontrol ünitesine gönderilir.

Titreşime bağlı olarak, sensörün içindeki karşı ağırlık, piezo elemanın üzerine baskı oluşturur, bu baskı, piezo elemanda, sensörün çıkış voltajını oluşturur. 

Motorda Vuruntu Sesi

Motorun vuruntulu olarak çalışması, motorda bulunan tüm hareketli parçalara (kam mili, subaplar, piston, biyel, biyel yatakları, piston pimi, krank yatakları, silindir iç yüzeri vb.) zarar verir ve büyük masraflar açabilir.

Vuruntu Sensörü Arızası Nasıl Anlaşılır? (Motorda Vuruntunun Belirtileri)

Motorda vuruntu oluşmasının sebebi, yakıtın yanma zamanlamasının yanlış olmasından kaynaklanır, yanma odasında meydana gelen bu düzensiz yanma olayı, motorda titreşimlere, motorun tıkırtılı ve sesli çalışmasına (vuruntu sesi), rölantide motor devrinde dalgalanmalara, motorun çekişinde düşüşlere, rölantide kendi kendine motorun stop etmesine, yakıt sarfiyatının artmasına sebep olur.

Motor vuruntulu çalıştığında, sürücü gösterge panelinde sarı renkli arıza lambası yanacaktır. Arıza meydana geldiğinde motor kontrol ünitesi (benzinlide) ateşleme veya (dizelde) enjeksiyon  ayarını değiştirerek düzeltmeye çalışır. Bu durumlarda arıza lambası yanıp sönecektir. Motor rölanti devri, motor kontrol ünitesi tarafından bir miktar yükseltilecektir.

Vuruntu Sensörü Arızası : Vuruntu sensörü bozulursa, motor güvenli çalışma moduna geçer, motor gücü sınırlandırılır, motorun çekişi düşer, yüksek hız yapılamaz ve yakıt sarfiyatı artar.

Motorun Vuruntu Nedenleri Nelerdir?

Motorda yakıtın düzensiz yanarak vuruntu oluşmasına yol etkenler genel olarak; yakıt kalitesine, bujilerin ayarlı ve temiz olup olmamasına, doğru buji seçimine, motorun hararet yapmasına, enjeksiyonun düzgün yapılıp yapılmamasına, ateşleme sisteminin düzgün çalışıp çalışmamasına, subap mekanizmasının ve subapların sağlam ve ayarlarının düzgün olup olmamasına bağlı olarak değişecektir.

Vuruntu Sensörü nerededir? (Motordaki Konumu)

Yanma odası kaynaklı olarak oluşan titreşimleri iyi bir şekilde algılayabilmesi için, vuruntu sensörü yanma odasına ve silindirlere en yakın olacak şekilde takılmıştır. Arabada vuruntu sensörü, motor bloğunda, emme manifoldunun olduğu tarafta ve emme manifoldunun alt tarafında, motor bloğuna sonda şeklinde bağlanmış durumdadır. 4 silindirli bir motorda genellikle 2. ve 3 silindirin arasına, yani tam orta konuma yerleştirilmiştir. Eğer V tipi motorsa (v6 v8 gibi) iki silindir bloğunda ayrı ayrı vuruntu sensörü bulunur.

Görüntüle

Eksantrik-Kam Mili Konum Sensörü Nedir Ne İşe Yarar Görevi - Arızası

Eksantrik Mili Konum Sensörü ve Arızası (Hall (Faz) Sensörü Nedir Ne İşe Yarar ?

Hall sensörü (Kam mili konum sensörü- faz sensörü) kam mili pozisyonunu belirleyerek elektronik kontrol ünitesine (EKÜ) bildirir. Elektronik kontrol ünitesi, faz sensöründen aldığı bilgileri, yakıt enjeksiyonu için, enjektörlerin enjeksiyona başlama anlarının ayarlanmasında ve ateşleme zamanlamasını ve ateşleme avansını düzenlemek için kullanır. Hall sensöründen gelen sinyaller sayesinde, elektronik kontrol ünitesi, motorun her bir silindirindeki pistonların konumlarını (Üst ölü noktaya geldikleri anları) tam olarak bilebilir.

Hall sensörü ayrıca, değişken subap zamanlamasının (V-TEC, VVT-i) ayarlanmasında kullanılmaktadır. Hall sensörü sayesinde her pistonun konumunun tam olarak bilinmesiyle, emme ve egzoz subaplarının açılıp kapanma zamanlamaları ayarlanmaktadır.

Yeni nesil motorlarda iki adet (çift) hall sensörü kullanılmaktadır, biri emme eksantrik milinin konumunu ve hızını hesaplarken; diğeri egzoz eksantrik milinin konum ve hızını hesaplar.

(Bakınız: Araçtaki Tüm Sensörler)

Hall (Faz) Sensörü Nerededir Motordaki Konumu ? (Eksantrik mili konum sensörünün yeri)

Supap kapağı üzerinde kam milinin (eksantrik milinin) uç kısmına yakın bir yerde, kam mili yataklarına yakın konumda, ve genellikle volanın olduğu tarafta bulunur. Bazı motor tiplerinde, ön tarafta krank kasnağı tarafında, dişli-kayış muhafazasında üst kısımda bulunabilir.

  

(2015 toyota corolla çift hall sensörlü benzinli motor)

 

(2005 toyota corolla tek hall sensörlü benzinli motor)

Hall – Faz Sensörü Nasıl Çalışır? Hangi İşlerde Kullanılır? (Eksantrik mili konum sensörünün çalışması)

Faz sensörü EKÜ tarafından 5V ile beslenmektedir, Faz sensörü kare dalga üretmektedir.

Hall sensörünün ucunun tam karşısında, eksantrik miline bağlı ve bu mille dönen bir sensör çarkı bulunmaktadır. Bu sensör çarkındaki kanatçıkların, sensörün önünden geçmesiyle, bir voltaj üretilir ve bu voltaj sinyali, elektronik kontrol ünitesi tarafından alınır.  Bu voltaj sinyalinden, eksantrik (kam) milinin hızı ve konumu hesaplanır.

Hall etkisi nedir?

Bir yarı iletken parça üzerinden akım geçirilirse ve bu yarı iletken parça, manyetik alan kuvvet hatları tarafından dik olarak kesilirse, bu yarı iletken parçanın uçları arasında bir voltaj oluşur. Buna hall etkisi denir.

Yani, bir hall sensörüne akım verildiğinde, ve bu sensöre dik açıda hareket eden bir manyetik alandan geçirildiğinde, manyetik alan gücü ve verilen akımla doğru orantılı olarak bir çıkış gerilimi oluşur.

Eksantrik Mili Konum Sensörü Arızası - Hall Faz Sensörü Arızası Nedir? Hall sensörü bozulursa ne olur?

Eksantrik mili Hall (faz) sensörü bozulursa, elektronik kontrol üntesi arıza (acil durum) moduna geçer,  motor çalışmaya devam eder, motor stop edildiğinde tekrar çalışmaz. Motor gücü sınırlandırılır. Hall sensörü arızalandığında, elektronik kontrol ünitesi  motor devir sensörünün sinyallerinden yararlanır.

Eğer motorda çift hall sensörü varsa, ve ikisi de bozulmuşsa, motor çalışır fakat stop edildikten sonra tekrar çalışmaz.

Hall sensörü arızasının sebepleri neler olabilir?

Bağlantı kablolarında kopukluk, kısa devre olabilir. Bağlantı kablolarını kontrol ediniz.

Sensörün soket bağlantısında boşluk-gevşeme, kirlenme-yağlanma veya korozyon oluşmuş olabilir, soketi kontrol edip, düzgünce takın.

Sensörde sinyal oluşmasını sağlayan sensör çarkı hasar görmüş olabilir, hall sensörü kullanımdan dolayı bozulmuş olabilir ya da en son ihtimal ECU arızalanmıştır.

(Bakınız: Araçtaki Tüm Sensörler)

Görüntüle

Motor Krank Devir Sensörü Nedir Ne İşe Yarar? Görevi Arızası

Motor Krank Devir Sensörü Nedir Ne İşe Yarar? Görevi ve Arızası Nelerdir

Motor/Krank Devir Sensörünün Görevi Nedir?

Krank mili konum sensörü, motor devrini ve krank mili açısal pozisyonunu belirleyerek EKÜ ye bildirir. Anlık olarak motorun devir bilgisini ve 1. Silindirdeki pistonun tam olarak hangi konumda olduğunu (üst ölü noktada mı alt ölü noktada mı) elektronik kontrol ünitesine (ECU) iletir. Motor devir sensörüne; üst ölü nokta sensörü, krank mili pozisyon sensörü, krank  mili konum sensörü de denmektedir. 

(Bakınız: Araçtaki Tüm Sensörler)

(Volanın arkasında bulunan sensör dişlisi ve motor devir sensörü)

Krank Konum Sensörü Çeşitleri 

Endüktif Tip Krank Sensörü: Voltaj beslemesi yoktur, yapısında doğal mıknatıs bulunur ve manyetik alan değişimiyle oluşan voltaj sinyali ECU'ye iletilir.

Hall Effekt Tip Krank Sensörü: Bu tip sensörde besleme voltajı vardır, yapısındaki yarı iletken plaka ile voltaj sinyalleri gönderilir.

Motor/Krank Devir Sensörü nerededir? 

Krank devir sensörü, motorun ön tarafında krank kasnağının hemen arkasında bulunan bir dişli üzerinde (motor bloğunda ve kartere yakın) olabildiği gibi; motorun arka tarafında (şanzıman tarafında), volan dişlisinin arka tarafında bulunan ayrı bir dişli üzerinde de bulunabilir.

Renault araçlarda krank devir sensörü motorun arkasında volan tarafındadır.

(Krank kasnağı ve motor devir sensörü- Toyota Corolla 2005)

Motor/Krank Devir Sensörü Nasıl Çalışır?

Devir senörünün içerisinde bir sabit mıknatıs ve etrafına sarılmış bobin bulunur, böylece sensör, manyetik alan değişimlerinde, voltaj oluşturan bir yapıya sahiptir. Manyetik alandaki büyük dalgalanma (sensör dişlisindeki eksik diş sebebiyle), sensörde büyük voltaj değişimine sebep olur.

Sensör içerisindeki mıknatısın oluşturduğu manyetik alan karşısında dönen dişli nedeniyle sürekli değişmekte, bu yüzden sensör sargılarında yönü sürekli değişim gösteren bir gerilim oluşturmaktadır. Dişli kasnak üzerinde yeri daha önceden belirlenmiş farklı yapıdaki bir diş (daha kalın diş ya da eksik diş), sensör sinyalini değiştirir, böylece krank milinin bulunduğu açısal pozisyon ve motor devri algılanmaktadır.

Örneğin tek noktada eksik dişli dişlide, o eksik olan dişlerin sensörün önünden geçtiği konum, 1. Silindirdeki pistonun (ÜÖN) üst ölü noktada olduğu konumdur. 60 dişli bir sensör dişlisinde 60x6=360 derece olacak şekilde (Tam tur krank mili) , bir diş 6 derecelik krank açısına karşılık gelir. İki diş eksik bırakılır yani 12 derecelik açı üst ölü nokta boşluğuna karşılık gelir.

Bazı sinyal dişlilerindeyse, tam karşı karşıya iki adet diş boşluğu bulunur, örneğin toplam 60 dişlik bir sinyal dişlisinde, karşılıklı olarak (birbirne 180 derece) ikişer diş boş bırakılarak, 60-4= 56 dişlik bir, devir sensörü dişlisi kullanılır. İki ayrı diş boşluğunun avantajı, eksantrik mili konum sensörü (faz-hall sensörü) bilgisiyle birlikte,  silindirlerde ateşlemeden kaynaklı tekleme-vuruntu meydana geldiğinde, bunun hangisinden kaynaklandığı tespit edilebilir.

Motor/Krank Devir Sensörü bilgisi hangi İşler için kullanılır?

Motorda bulunan en önemli sensör, motor-krank devir sensörüdür, motorla ilgili tüm ayarlamalarda, bu sensörden gelen bilgiler kullanılır. Sensörden alınan bilgiler doğrultusunda,

*yakıt enjeksiyon başlangıcı ve yakıt püskürtme süreleri,

* değişken subap zamanlaması (VVT-i veya VTEC gibi) ayarlanmasında,

*benzinli motorlarda ateşleme zamanlaması ve ateşleme avansı,

*otomatik şanzımanlı araçlarda vites değişim noktaları,

*turbo şarj basıncının ayarlanması,

gibi temel motor fonksiyonları düzenlenir.

(Krank milinde bulunan işaret dişlisine bakan (iç kısımda) motor devir sensörü - Toyota Corolla 2015)

Motor/Krank Devir Sensörü Arızası Nedir?

Motor-krank devir sensörü arızalanırsa, motor çalışmaz. Bazı modellerde 2000 dev/dk civarında sabit dervirde arıza modunda çalışabilir. Sensör arızalandığında, bağlantı kabloları ve bağlantı soketi kontrol edilmelidir, kablo kopmaları veya kısa devreler, ya da soket gevşemeleri veya soketteki uçların yağ-kir kaplanmasıyla sensör arızalanmış olabilir. 

Krank Mili Konum Sensörü Arıza Belirtileri Nelerdir? Arızası Nasıl Anlaşılır?

* Marş yapılmasına rağmen motor çalışmaz
* Motor zor çalışır
* Araç yolda giderken stop eder

(Bakınız: Araçtaki Tüm Sensörler)

Görüntüle

Motor Yağ Seviye Göstergesi - Motor Yağı Seviyesi Ne Kadar Olmalı?

Motor Yağ Seviye Göstergesinin Görevi Nedir?
Motor yağının seviyesini ve sıcaklığını belirleyerek EKÜ ye bildirir. Motor yağ seviyesi sensörü, motorun alt kısmında motor yağ karterinin içinde bulunur. Aracın kontağı açıldığından itibaren ölçüm ve bilgi verme işlemi başlar. Motor yağının miktarı/seviyesi ile ilgili bilgi ayrıca sürücü gösterge panelinde ya da yol bilgisayarı ekranında gösterilir. Örneğin bazı modellerde motor yağı yeterli seviyedeyse, gösterge ekranında "oil ok" (yağ seviyesi tamam) yazısı çıkmaktadır. Motor yağı seviyesi sensörü aynı zamanda motor yağı sıcaklığını da ölçer yani motor yağı sıcaklık göstergesi olarak da çalışır ve bu bilgiyi elektronik kontrol ünitesine gönderir.


Motor Yağ Seviye Göstergesi Nasıl Çalışır?

Yağ sıcaklığı, entegre elektronik tertibat tarafından, ayrı halde bulunan sıcaklık vericisi yoluyla belirlenir. Yağ seviyesi ölçüm cihazı da aynı şekilde sıcaklık ölçümü yoluyla çalışır. Elektronik tertibat tarafından ölçüm ünitesi mevcut yağ sıcaklığının üzerindeki bir değere kadar kısa süreyle ısıtılır. Isıtıcı geriliminin kapatılmasından sonra motor yağı ölçüm parçası, motor yağı tarafından yağ sıcaklık seviyesine gelecek şekilde soğutulur. Soğutma süresine dayalı olarak yağının miktarı/seviyesi ve sıcaklığı hesaplanır.

Yağ çabuk soğuyorsa, motorda yeterli yağ var demektir.

Yağ uzun sürede soğuyorsa, motor yağ seviyesi düşük demektir.

Motor Yağ Basıncı Lambasının Yanma Sebepleri Nelerdir? (Yağ lambası neden yanar)

Sürücü gösterge panelinde bulunan yağ arıza lambası, hem yağ seviyesi düşük olduğunda, hem de yağ basıncı düşük olduğunda yanacaktır.
Yağ basınç lambası yanıp sönüyorsa, yağ seviyesi sensörü bozuk demektir.
Yağ lambası yanıyorsa (yanık kalıyorsa) motor yağı azalmış, yağ seviyesi düşük demektir.

Motorda Yağ Basıncı Yoksa Sebepleri Nelerdir? 
*Motorda yağ yoktur; motor yağı kaçağı olabilir, yağ değişim zamanı geçmiş olabilir, motorunuz yağ yakıyor olabilir.
*Motor yağı filtresi tıkanmış olabilir.
*Motor yağı pompası bozulmuş olabilir.
*Motor yağı basınç sensörü bozulmuş olabilir.

Motorda Yağ Seviyesi Ne Kadar Olmalı? Yağ Seviyesi Nasıl Kontrol Edilir (Resimli)?
Motor yağının seviyesi, motorda bulunan yağ çubuğuyla kontrol edilir. Motor yağı seviyesine bakılmadan önce motor stop edilmeli ve bir kaç dakika beklenmelidir.

Adım adım resimlerle yağ seviyesi kontrolü ve yağ ilavesi:

*Motor bloğunun yanında bulunan ve genelde sarı plastik saplı olan yağ kontrol çubuğu yerinden çıkarılır ve yağlı olan ucu temiz bir bez-üstübüyle silinir.

*Silinerek temizlenen yağ çubuğu tekrar yerine takılır ve bir kaç saniye beklendikten sonra, tekrar çekilerek yerinden çıkartılır.

*Yağ seviye çubuğunun motor yağına dalan uç kısmına bakılır. Yağ seviyesi, çubuğun ucundaki iki çizgi arasında olmalıdır. Eğer yağ seviyesi iki çizginin arasındaysa motor yağ seviyesi yeterlidir. Yağ izi, alttaki çizgide ve çizginin altındaysa, motor yağı eksik demektir. Motor yağı eklemek gerekir. Eski kullanılmış yağın üzerine yeni yağ konularak aracı kullanmak önerilmez, yağ seviyesi tamamlandıktan sonra, uygun olan ilk fırsatta motor yağının tamamını değiştirmek daha sağlıklıdır. Motor yağ eksiltiyorsa, bunun sebepleri araştırılmalıdır. Daha büyük arızaların habercisi olabilir.

Görüntüle

Yakıt Kesici Darbe Sensörü Ne İşe Yarar? Yakıt Kesici Devre Dışı Ne Demek?

Yakıt kesici darbe sensörü ne işe yarar? Görevi nedir?
Araç kaza yaptığında, çarpışmayla meydana gelen darbeyi algılayarak, yakıt pompasına (benzin pompasına) giden elektriği keser. Böylece herhangi bir darbe-çarpışmada yakıt pompasının çalışmasını engelleyerek, yangın çıkma tehlikesini azaltmış olur. Airbag (hava yastığı) sensörü bu sensörden farklıdır, hava yastığı darbe sensörü için tıklayınız...

Aracın kontak anahtarı çevrildiğinde, yakıt pompası kısa bir süre çalışır ve durur, motor çalıştırıldıktan sonra ise yakıt pompası sürekli çalışmaya devam eder. Yakıt pompası darbe sensörü olmasaydı, araç kaza yaptığında, yakıt pompası benzini pompalamaya devam edecek ve herhangi bir benzin hortumu yırtılması gibi yakıt kaçağı olması durumunda, yangın ve patlama riskini oldukça arttıracaktı. İşte bu tehlikeyi ortadan kaldırmak için, yakıt pompasına giden akım, bu yakıt kesici şalter tarafından kesilir.

Günümüzde benzinli ve dizel araçların (dizellerde 2. bir yüksek basınç pompası bulunur) yakıt depolarında elektrikli yakıt pompası kullanılmaktadır. Yakıt kesici darbe sensörü, hem benzinli hem dizel araçlarda bulunur.

Yakıt kesici darbe sensörü nasıl çalışır?
Darbe sensörünün içerisinde bir demir bilye ve bu bilyeyi tutan (kendine çeken) doğal mıknatıs bulunur. Çarpışma veya darbe gerçekleştiğinde, darbenin etkisiyle bilye bu mıknatıstan kurtularak hemen önündeki kontak uçlarını kapatır, böylece yakıt pompasına giden şasi (-) beslemesi kesilmiş olur.

Yakıt kesici devre dışı ne demek? 
Yakıt kesici şalter, yakıt pompasına giden akımı kestiğinde, sürücü gösterge panelinde uyarı çıkar, arıza lambası yanar. Buradan anlaşılması gereken şey, aracınızda bulunan yakıt kesici, benzin pompasının çalışmasını durdurmuş olmasıdır. Motoru çalıştırmayı denediğinizde çalışmayacaktır. Yakıt kesicinin devre dışı olması için aracınızın bir kaza yapmış olması ya da bir darbeye maruz kalmış olması gerekir. Eğer kaza yapılmamış ve her şey normalken böyle bir ikaz alıyorsanız, yakıt kesiciyi resetlemeniz gerekir. Bunu yapmadan önce kontak anahtarını bir kaç kez açıp kapatarak ikazın kaybolup kaybolmadığına bakınız, bazen sistemde geçici olarak hata uyarısı çıkabilmektedir. İkaz kaybolmuyorsa, resetlemek gerekir.

Yakıt kesici nasıl resetlenir? Yakıt Kesici ikaz ışığını söndürmek.
Günümüzde kullanılan yakıt kesici darbe sensörlerinde, yakıt kesici devre dışı kaldığında tekrar kullanılabilmesi için bir buton bulunmaktadır. Yakıt kesiciyi bulup üzerindeki butona basarak resetleyebilir ve tekrar aktif hale getirebilirsiniz.

(Yakıt kesicinin üzerindeki butona basarak tekrar çalışır hale getirebilirsiniz)

Yakıt kesici nerede bulunur ?
Yakıt kesici genelde torpidonun iç kısmında gömülü, ön kaputun altında, yolcu tarafında ayak konulan yerin sağ veya üst tarafında, sürücü tarafında ayak konulan yerin sol tarafında, ön konsol panelinin alt kısımlarında olabilir. Genelde plastik kapakla panelde gizlenmiştir. Plastik kapağı kaldırmak gerekebilir. Yakıt kesici şalterin resetlemeniz gerekirse bir yetkili servise, bu olmuyorsa, aracınızın yol yardımı numarasından yekililere sorarak yerini öğrenebilirsiniz. Her durumda mutlaka sisteminizi bir yetkili servise kontrol ettirmeniz önerilir.

Görüntüle

Turbo Basınç Sensörü Ne İşe Yarar? Görevi Arızası Nelerdir?

Turbo Şarj Basınç Sensörü Ne İşe Yarar? Görevi Nedir?

Turbo basınç sensörünün görevi, turbo beslemesinin emme manifolduna gönderdiği basınçlı havanın basıncını ölçerek motor kontrol ünitesine (ECU) göndermektir. Dizel motorlarda, turbo şarj basıncını ayarlamak için bu sensörden gelen sinyaller kullanılır.

(Bakınız: Araçtaki Tüm Sensörler)

(Bakınız: Turbo ve Turbo Arızaları)

Turbo Şarj Basınç Sensörü Nasıl Çalışır?

Turbo basınç sensörünün içerisinde, elektriksel direnci, hava basıncı değişimiyle değişen bir eleman bulunur. Sensör, basınç değişimiyle direncini değiştirirken, bir elektronik devreyle bu direnç değişimi, voltaj değişimine dönüştürülür ve bir voltaj sinyali olarak elektronik kontrol ünitesine (ECU) gönderilir. Turbo basıcı arttıkça, sensörün gerilimi de artacaktır. Elektronik kontrol ünitesi, sensörden gelen her voltaj sinyalini, bir basınç değeri olarak okur. Normalde motor çalıştığında, emme manifoldunda vakum (negatif basınç) oluşurken, turbo beslemeyle bu basınç değeri pozitife dönüşür. Turbo basınç sensörü 4 bar basınca kadar basınç değerleri algılayabilir.

Turbo basınç sensörü 5 voltluk bir gerilimle beslenir. Sensörün soketinde genelde 3 adet pin (bağlantı ucu) bulunur. Bunlar, + uç, - uç (şasi) ve sinyal ucudur.

Bazı motor tiplerinde, turbo basınç sensörü ve emilen hava sıcaklık sensörü bir arada tek yapı içinde bulunmaktadır.

Turbo Şarj Basınç Sensörü Hangi Araçlarda Kullanılır?

Günümüzdeki araçlarda, hem benzinli hem de dizel motorlarda aşırı besleme dediğimiz turbo şarj sistemleri kullanılmaktadır.

 Benzinli motorlarda iki tür turbo şarj kullanılabilir; süperşarj ve egzoz turbo şarj. Süper şarj düşük devirlerde motora hava beslemesi yapar ve süperşarj kompresörü hareketini bir kayışla motordan alır.

Egzoz turbo şarjı ise, daha yüksek devirlerde hava beslemesi yapar ve hareketini motorun egzoz gazından alır.

Motorlarda birden fazla tipte turbo beslemesi kullanılmaktadır. Örneğin; sadece süperşarjlı benzinli motorlar, hem süperşarj hem de turbo şarjlı (çift turbolu) benzinli motorlar, egzoz turbo şarjlı dizel motorlar, çift turbolu dizel motorlar gibi.

Turbo Basınç Sensörü Arızası-Sorunları Nelerdir?

Turbo basınç sensörünün arıza nedenleri genellikle; Sensörün çalışma ömrünün bitmiş olması, sensör ucunun yağ ve kirle kaplanmış olması kirlenmiş olması, sensör bağlatı kablolarında kopukluk-kısa devre, sensör soket bağlantısında boşluk olması, oksitlenme ya da kir-çamur-yağ birikmesi, ECU’nün arızalı olması. Soket ve bağlantı kablosu kopukluk ve gevşeklikleri kolayca giderilebilir. Sensör kirlenmişse, uygun sıvıyla temizlenmelidir.

Turbo basınç sensörü arızalanırsa, ya da aşırı yüksek basınç sinyali gönderirse, motor kontrol ünitesi motoru korumak için sınırlı çalışma moduna geçer. Motorun gücü sınırlandırılır ve çekişi (torku) düşer. Artık turbo şarjın basıç ayarı yapılamaz.

(volkswagen jetta dizel - turbo basınç sensörü?

Turbo Basınç Sensörü Nerededir? (Motordaki Konumu)

Turbo basınç sensörü, emme manifoldu giriş hattındaki plastik boruda, intercooler’dan sonra bulunur ve sonda şeklinde ucu hava hattında bakacak şekilde monte edilmiştir. Sızdırmazlık contası ve bir montaj civatası bulunur.

Benzinli çift turbolu (hem egzoz turbo şarjı hem de süper şarj) araçalarda İntercooler'dan sonra, gaz kelebeğinden önce bulunur.

Bazı modellerde, hortumlarla emme manifoldu giriş hattına bağlı olarak, ayrı bir yerde de olabilir.

Turbo Basınç Sensörü ile Mutlak Basınç Sensörü (MAP) Arasında Ne Fark Vardır?

Yapısı ve çalışma prensibi, mutlak basınç sensörüne çok benzerdir. Fakat görevi farklıdır.

Turbo basınç sensörü ile mutlak basınç sensörü (MAP) (Emme manifoldu basınç sensörü) arasındaki şöyledir;

*Benzinli-dizel atmosferik motorlarda, turbo basınç sensörü bulunmaz, çünkü zaten turbo beslemeleri yoktur. Doğal emişle çalışırlar.

*Benzinli-dizel turbo şarjlı motorlarda, hem emme manifoldu basınç sensörü (MAP), hem de turbo şarj basınç sensörü ayrı ayrı bulunur.

*MAP sensörü, genelde vakum basıncını ölçer, yani atmosfer basıncı 1 bar olduğuna göre, MAP sensörü genelde 1 barın altındaki vakum değerlerini ölçer. Tam gaz yapıldığında, zaten basınç en fazla 1 bar’a eşit olacaktır.

* Turbo basınç sensörü ise, 1 barın üzerindeki (4 bara kadar), turbo şarjın gönderdiği aşırı besleme (yüksek basınçlı) havanın basıncını ölçer. Yani MAP sensörüyle, turbo basınç sensörünün ölçtükleri basınç aralıkları farklıdır. Ayrıca turbo şarjın performansını ölçmede de bir veri sunar.

* MAP sensörü, gaz kelebeğinden sonra genelde emme manifoldunda bulunur. Turbo basınç sensörüyse, genelde turbo şarjdan ve intercooler soğutucusundan sonra, emme manifolduna giden boru üzerinde bulunur.

(Bakınız: Turbo ve Turbo Arızaları)

(Bakınız: Araçtaki Tüm Sensörler)

Görüntüle

Direksiyon Sistemi Arızası Nelerdir Nasıl Anlaşılır? Direksiyon Arıza Lambası Neden Yanar?

Direksiyon sisteminde meydana gelen arızalar ; direksiyon boşluğunun aşırı artması , direksiyonun çevrilmesi sırasında anormal seslerin gelmesi , direksiyonun zor dönmesi gibi arızalardır.
Bunların dışında direksiyonda sağa sola çekme , yola dalma , virajdan sonra direksiyonun toplamaması , direksiyon hakimiyetinin zayıflaması, aracın yolda gezme yapması v.b. şikayetler aracın ön düzen ayarlarının bozulmasından kaynaklanan arızalardır.

Ön düzen ayarının bozulmasından kaynaklanan şikayetler dışında kalan arızalar ; direksiyon boşluğunun artması rot başlarının ömrün doldurması , direksiyon dişli kutusunda dişlilerin ve yatakların aşınması kutunun yağ kaçırması gibi durumlardır.

Direksiyon boşluğu ne kadar olmalıdır?
Direksiyon boşluk miktarı 20-30 mm den fazla olmamalıdır. Direksiyon boşluğun fazla olmasının nedeni ; direksiyon dişli kutusunun arızalı veya ayarlarının bozuk olması , direksiyon mafsalının bozulması-boşluk yapması, rot başlarının bozulması veya bağlantılarda gevşeme ve aşınmaların olmasıdır. Önce bağlantılar ve rotlar kontrol edilir. Ömrünü doldurmuş parçalar yenisiyle değiştirilir. Boşluk devam ediyorsa dişli kutusu gözden geçirilir. Günümüz araçlarında direksiyon boşluğu neredeyse yok denecek kadar az bir paya çekilmiştir.

Direksiyon boşluğunun oluşmasının en yaygın sebebi, kısa rot kolunun (rot başının) aşınmasıdır. Yenisi ile değiştirilip, aracın rot ayarına sokulması gerekmektedir.

Direksiyon eksenel boşluğu; direksiyon sürücü tarafından kendine doğru çekilip itildiğinde hissedilen boşluktur. Dişli kutusunda sonsuz vidanın eksenel boşluk ayarının bozulmasından yatakların aşınmasından ve ara bağlantılardaki gevşemelerden meydana gelir. Önce ara bağlantılar kontrol edilir. Gevşeyen somun veya cıvatalar sıkılır. Boşluk halen devam ediyorsa dişli kutusundan ayar yapılır.

Direksiyonun çevrilmesi sırasında anormal seslerin gelmesi ve direksiyon boşluğunun giderilememesi direksiyon dişli kutusundaki ayarların bozulmasından meydana gelir. Bu gibi durumlarda direksiyon dişli kutusu sökülür. Dişliler , yataklar gözden geçirilir. Kırılmış , aşınmış ve oksitlenmiş dişliler , yataklar ve keçe yenisiyle değiştirilir.

Hidrolik Direksiyon Sisteminde Görülen Arızalar ve Direksiyon Arıza Lambasının Yanma Sebepleri

*Hidrolik direksiyon sisteminin pompasında görülen arızalar, motor çalışırken pompadan ses gelmesi şeklinde belirtileri vardır.

*Pompanın bağlantı kayışının kopması-gevşemesi. (Kayış boşluğu 1cm civarında olmalıdır)

*Direksiyon hidrolik yağının azalmış olması. Direksiyon hidroliğinin bir yağ kutusu vardır, yağ seviyesi iki çizgi arasında olmalıdır (max - min çizgisi). Eğer direksiyon hidroliği azalmışsa, sadece yağı tamamlamak yetmez, mutlaka yağın azalma sebebi de araştırılmalıdır. Direksiyon hidrolik sistemi bağlantı elemanlarında; hidrolik hortumlar, rekorlar, valfler, bir yağ kaçağı var mı buna bakılmalıdır. Yağ kaçağı tespit edilen parça değiştirilmelidir.

Hidrolik direksiyon arızası meydana geldiğinde (yağ seviyesi azalması gibi), sürücü gösterge panelinde direksiyon sembollü arıza ikaz lambası yanacaktır. Bununla beraber direksiyonu döndürmek de zorlaşacaktır.

* Direksiyon dişli kutusu arızası; bu arızanın belirtisi, direksiyonun döndürdüğünüzde ses gelmesidir. 

Direksiyon sistemi, aracın hayati bir parçası olduğu için, arıza durumunda bu arıza ciddiye alınmalı ve en yakın teknik servise tamir ettirilmelidir.

Görüntüle

Rot Kolu ve Rot Başı Nedir? Boşluğu ve Arızası Nasıl Anlaşılır?

Rot Kolu Ne İşe Yarar? (Uzun rot kolu)
Direksiyon dişli kutusundan çıkan hareketin tekerlere ulaşmasını sağlayan parçaya rot kolu denir. Rotlar , içi dolu veya içi boş boru şeklinde çelik imal edilir. Bir ucuna sağ vida diğer ucuna da sol vida olmak üzere her iki ucuna da vida açılır. Bu vidaların birinin sağ diğerinin sol olması , rotları yerinden sökmeden rot ayarının yapılmasını sağlar.

Rot içi dolu malzemeden yapılırsa vida dış yüzeyde , içi boş malzemeden yapılırsa iç yüzeyde bulunur. Vidanın bulunduğu kısımda eksenel bir kanal vardır. Rot başları da bu kısımlara kolaylıkla vidalanır.

Rot başları , rotlara vidalandıktan sonra içi boş rotlarda bilezikle , içi dolu rotlarda kontra somunla çözülmeye karşı önlem alınır. Günümüzde genellikle somunlu tip rot kolları kullanılır. Direksiyon rot ayarı (teo-in toe-out), bu somunların gevşetilmesi ve rot kolunun döndürülmesiyle yapılır. Direksiyon ayarı yapıldıktan sonra, somun sıkılarak, rot ayarının bozulması engellenmiş olur.


Rot Başı Ne İşe Yarar? (Kısa rot kolu)
Rot başları, rot kolunun ucuna vidalanarak takılan ve direksiyon kutusundan çıkan hareketin, direksiyon rot kolundan, deveboynuna, oradan da direksiyon mafsalına (tekerlere) iletilmesini sağlayan parçadır. Rot başının ucunda küresel mafsal bulunur, böylece direksiyon rot kolundan gelen itme hareketi, hareketli bir şekilde tekerleğe iletilmiş olur. Aslında rot başı dediğimiz parça tam olarak budur. Rot başlarındakı küresel mafsallar, üretim aşamasında greslenmiştir ve koruma amacıyla lastik takoz takılmıştır.

Rot Başı Arızası Nasıl Anlaşılır?
Direksiyon hareketini, tekerleklere ileten kısa rot kolunun ucundaki rot başı, zamanla aşınır ve boşluk yapar, bu durumda rot başının değiştirilmesi gerekir. Sanayide bir takım işlemlerde rot başları tamir edilip boşlukları alınsa bile, hayati bir parça olduğundan, rot başının tamir edilmesi önerilmez, yenisiyle değiştirilmesi gerekir.

Rot boşluğu (direksiyon boşluğu) nasıl anlaşılır? 
Direksiyon simidini sağa-sola çevirdiğimizde, direksiyon boşluğu normalden daha fazlaysa, direksiyon döndürme hareketine, tekerlekler geç tepki veriyorsa, araç yolda gezinme yapıyorsa, direksiyon boşluğu var demektir. Direksiyon boşluğunun sebebi, direksiyon sistemindeki tüm bağlantı parçaları olabilir fakat genelde direksiyon boşluğunun sebebi, rot boşluğudur. Rot boşluğunu nasıl anlarız denirse, direksiyon bir kişi geçer, diğer kişiyse rot başını gözlemler, direksiyon hafifçe sol-sağ yaptırıldığında, rot başı gözlemlenir ve boşluk olup olmadığı anlaşılabilir. Diğer yöntemse, bir levyeye direksiyon rot başı kanırtılarak boşluk yapıp yapmadığı kontrol edilebilir.

Rot başı ne zaman değiştirilir ? (Rot başı kaç kilometrede bir değiştirilir)
Rot başları oldukça dayanıklı olarak üretilirler ve normal bir kullanımda bir kaç yıldan fazla sağlam olarak dayanabilirler. Rot başının ne zaman değiştirilmesi gerektiği, aracın kullanılma koşullarına bağlıdır. Eğer araç kötü yol şartlarında ya da agresif olarak kullanılmışsa, direksiyon sistemi zorlanmışsa, rot başının ömrü daha kısa olacaktır. Sürücü olarak siz, rot başının ne zaman değiştirilmesi gerektiğini hissedersiniz. Yukarıda da anlatıldığı gibi, direksiyon boşluğundan, arabanın gezme yapmasından, direksiyonda titreşim olmasından, rot başının değiştirilmesi gerektiğini tahmin edebilirsiniz. Rot başlı değiştirildiğinde, sağ ve sol olmak üzere ikisi birden değiştirilmelidir.
Rot başları değiştirildiğinde, mutlaka direksiyon rot ayarı da yapılması gerekir.

Rot başı Nasıl Değiştirilir ? (Rot Başının Sökülmesi Resimli Anlatım)
Direksiyon rot başı, rot başı çektirmesiyle sökülür. Çektirme, rot başına yerleştirilir, cıvata kısmı tam ortaya oturtulur ve sıkılır. Çektirme sıkıldığında, rot başı yerinden aşağı doğru itilip çıkacaktır. Rot çektirmesi yoksa, rot başının geçtiği yuvaya yandan çekiçle vurularak rot başının atması sağlanabilir. Eğer sökülen rot başı tekrar kullanılacaksa, kesinlikle rot başına ÇEKİÇLE VURULMAZ. Söküldükten sonra rot başı atılıp yenisi takılacaksa, çekiçle rot başına vurulup çıkarılabilir.

Rot başı sökülürken önce, rot başını tutan somun sökülmelidir, somun kendiliğinden gevşemesin diye bir kopilyayla sabitlenmiştir. Tornavida ve pense yardımıyla önce kopilya çıkarılır.
Daha sonra anahtar yardımıyla rot başı somunu sökülür.

(Rot başı somunu ve kopilyanın sökülmesi)

Direksiyon rot başı, rot başı çektirmesiyle sökülür. Çektirme, rot başına yerleştirilir, cıvata kısmı tam ortaya oturtulur ve sıkılır. Çektirme sıkıldığında, rot başı yerinden aşağı doğru itilip çıkacaktır. Aşağıdaki resimde rot başının rot başı çektirmesiyle sökülmesi resimle anlatılmıştır.

Görüntüle